Het claimbedrag kan oplopen tot ruim 1,4 miljard euro volgens de stichting:

• Kinderen tot 13 jaar: € 2.000;
• Kinderen van 13, 14 en 15 jaar: € 1.000;
• Kinderen van 16 en 17 jaar € 500.

TikTok wordt in Nederland veel gebruikt onder kinderen, het meest bij 10-12-jarigen met rond 60 procent bereik, bij wat jongere kinderen en bij pubers rond de 40 procent. Volgens Newcom telt TikTok 700.000 gebruikers van 15 jaar en ouder en 425.000 kinderen tot en met 14 jaar. De claim wordt gedaan namens ouders van ruim 1 miljoen minderjarigen die in januari 2021 van TikTok gebruikmaakten.

‘TikTok is nalatig als het gaat om het waarborgen van de veiligheid en privacy van kinderen op het platform. Internationaal heeft dit al tot meerdere sterfgevallen onder minderjarigen geleid. Volgens de stichting is het daarom noodzaak om “zo snel mogelijk in te grijpen”.

SOMI meent dat een rechterlijke uitspraak TikTok en andere sociale media aan banden kan helpen leggen. Klachten bij TikTok en Europese toezichthouders op de AVG sorteerden geen effect.

Volgens SOMI overtreedt TikTok de AVG door:

• Kinderen te profileren voor reclame, zonder op de juiste wijze toestemming te vragen;
• Het gebruik van gegevens en niet te specificeren per doel;
• Veel meer gegevens te verwerken dan nodig;
• De vereisten voor het bewaren en beveiligen niet na te komen.

Dat is vastgesteld met een inzageverzoek over dataverwerking bij TikTok conform de AVG in november 2020 met als doel te weten te komen welke data TikTok verzameld. Daarop zijn klachten ingediend bij de Ierse, Nederlandse en de Italiaanse toezichthouder, maar nog zonder resultaat.

Overtredingen zijn zonneklaar, zo schreef ik reeds in een artikel bij Follow the Money vorig jaar. TikTok gaat voorbij aan het feit dat ouderlijke toestemming vereist is voor verwerking van persoonsgegevens op basis van artikel 6, lid 1onder a AVG en artikel 8 AVG, zoals voor profilering. TikTok vraagt op geen enkel moment om ouderlijke toestemming en dit komt ook in het Privacybeleid niet terug.

Solv stelt ook dat de profilering plaatsvindt met automatische besluitvorming zonder menselijke tussenkomst wat een overtreding van art. 22 van de AVG is.

Tiktok is met een 140 pagina’s tellende dagvaarding gedaagd in Ierland voor de eerste zitting voor de rechtbank Amsterdam op 15 september 2021. Ouders kunnen deelnemen aan de claim tegen TikTok via website TikTokclaim.org. Er zijn reeds 64.000 Europese deelnemers.

De dagvaarding is uitvoerig onderbouwd met voorbeelden van vermeende wetsovertreding, zoals met de ‘Branded Hashtag Challenge’ en de ‘Branded Effects’ voor adverteerders van TikTok, waar de advertentiecampagne van Doritos onder de titel ‘Truth or Dare’ een voorbeeld van was.

En de aanklacht gaat ook in op de grootste ellende die TikTok teweeg brengt, verslaving met algoritmes, wat wordt gekoppeld aan een zelfbeeld: ‘Daarnaast lijden de gedupeerden schade door geestelijk letsel, ten gevolge van de verslavingsprikkelende werking van de profilering en algoritmes van de TikTok Appen het slechte zelfbeeld dat zij krijgen vanwege de onrealistische schoonheidsidealen die door TikTok worden bevorderd.’

Financiering

SOMI is een stichting zonder winstoogmerk en werkt ‘op dit moment’ niet met een externe financier. Vanaf het moment van dagvaarding zal SOMI bij nieuwe deelnemers eenmalig € 17,50 inschrijfkosten in rekening brengen. SOMI sluit niet uit dat er later nog externe financiering wordt aangetrokken.

Indien de claim succesvol is, probeert SOMI om alle kosten vergoed te krijgen van TikTok. We gaan er ook van uit dat dat lukt. Mocht de rechter dat niet toewijzen, dan zal SOMI de rechter vragen om maximaal 20 procent in te houden van de schadevergoeding om haar kosten te dekken (minus de inschrijfkosten). De kosten zijn voornamelijk de advocatenkosten van bureau Solv dat onder leiding van Douwe Linders de zaak voert.

‘SOMI wil echter meer doen voor haar achterban dan alleen deze collectieve actie tegen TikTok. Daarom vorderen wij in de procedure ook dat wij op de schadevergoedingen die door de rechter worden toegewezen een redelijk percentage mogen inhouden als vergoeding voor onze diensten en om andere (toekomstige) belangenbehartiging mee uit te voeren.

Ook onveiligheid

Het Chinese social media platform waarborgt ook de veiligheid van minderjarigen onvoldoende, bijvoorbeeld met de ‘challenges’ waaraan de deelname de dood van een tienjarig Italiaans meisje na tot gevolg had na deelname aan de ‘blackout challenge’ waarbij ze stikte. Om die reden wordt TikTok ook gedaagd vanwege de overtreding van de Europese richtlijn audiovisuele mediadiensten (AVMS) met regels om kinderen te beschermen tegen schadelijke video.

TikTok filtert ‘onwettige inhoud’ onvoldoende, maar ook video’s die jonge kinderen verborgen reclame voor schadelijke producten tonen en die ‘onrealistische schoonheidsidealen’ promoten met mogelijk zelfbeschadiging en eetstoornissen tot gevolg. In de dagvaarding somt Solv daar de nodige voorbeelden van op, zoals met het bovenstaande beeld.

Linders in het persbericht: ‘De risico’s van het gebruik van TikTok door kinderen moeten niet onderschat worden en de goede intenties van TikTok niet overschat. Het lijkt vaak leuk en onschuldig maar TikTok is gewoon een profielen- en advertentiemachine…Een reus als TikTok zal zich niet snel gewonnen geven. We moeten een lange adem hebben en zorgvuldig te werk gaan.’