‘Naarmate de grote Amerikaanse technologiebedrijven zich in Europa uitbreidden, oefenden lobbyisten steeds meer druk uit op politici en regelgevers. Ze zag collega-parlementariërs die zich inlieten met allerlei compromissen en bedrog; soms plakten de wetgevers grote stukken tekst die door lobbyisten waren geschreven in wetsontwerpen’, zo wordt de praktijk die Schaake ervoer in Straatsburg en Brussel geïllustreerd in The New Yorker.

Uiteraard kreeg ook zij bij haar afscheid na twee perioden als parlementslid voor D66/Alde banen als lobbyist aangeboden door een aantal techbedrijven. Zo’n overstap is lucratief, weet bijvoorbeeld Bart de Liefde die de VVD-zetel in de Tweede Kamer verruilde voor een lobbybaan bij Uber, overstapte naar Bird en nu voor Apple de zielen masseert. Arjan Al Fassed zat voor GroenLinks in de Tweede Kamer en werkt nu als beleidsexpert voor Google (en lid is van de Raad van Toezicht van BNNVara).

Eric Schmidt en China

Schaake koos voor een aanbod van het Cyber Policy Center van de universiteit Stanford en werkt daar als International Policy Director met onder anderen Francis Fukuyama. Haar activiteiten daar behelzen veel debat en onderzoek. Ze is ook genoemd (op een beroerd onderhouden website) als International Policy Fellow van het Stanford Institute for Human-Centered Artificial Intelligence (HAI).

Juist daarover uitte ze zich kritisch, zo citeert The New Yorker, want alleen al de naamgeving van het HAI is een indicator van een lobby om kunstmatige intelligentie een menselijk gezicht te geven. Schaake gaf Eric Schmidt, ex-baas van Google, repliek op diens voornamelijk positieve denkbeelden over de toekomst van kunstmatige intelligentie. Ze toonde de kracht van menselijke intelligentie met het citeren van officieel gepubliceerde ethische beginselen van toepassing van AI door het regime in China; dat ondertussen de meest vreselijke toepassingen voor controle op, en heropvoeding van staatsburgers in praktijk brengt.

Europa als voorbeeld

Kortom, veel mooie woorden, bijvoorbeeld ook van Big Tech met de hoorzittingen in het Amerikaanse parlement. Schaake prikt er doorheen. Ze laakt bijvoorbeeld het heen en weer gaan van personen in banen bij de toezichthouder FTC en de techbedrijven. Als tegenwicht geldt Europa dat – benevens de geciteerde ontvankelijkheid voor lobby’s – de Amerikaanse techgiganten harder aanpakt; bijvoorbeeld via commissaris Vestager. Europa heeft ook nieuwe wetgeving op het vuur staan die specifiek de macht van platforms moet indammen, zowel tegenover consumenten als tegenover kleinere bedrijven die steeds meer afhankelijk worden van de groten.

(Dat Europa met het aanpakken van vermeende oneerlijke concurrentie en overtreding van privacywet AVG of GDPR ook een vorm van mededingingsbeleid voert, wordt even over het hoofd gezien. Macht van technologiebedrijven is Amerikaans nationaal belang.)

Schaake poogt niettemin samenwerking tussen de regelgevers in de VS en Europa tot stand te brengen. Ze moeten niet langer aan de leiband van de techbedrijven lopen en zich in de luren laten leggen. Schaake heeft een treffende ervaring toen ze als EU-politicus door Facebook geschoffeerd werd bij een bezoek: de directie kwam niet aan tafel, maar de Europese delegatie kreeg een p.r.-praatje over een boek van Facebook-chef Sheryl Sandberg. En als spreker werd ze niet serieus genomen in Silicon Valley.

Stanford te veel bedrijfsuniversiteit

Ook Stanford, zo uit ze vrij, is te veel verbonden met het succes van het bedrijfsleven, voornamelijk uitgedrukt in dollarwaarde, ook van personen. Veel opleidingen zijn volgens Schaake te intensief gericht op doelstellingen van het bedrijfsleven en hebben te weinig oog voor maatschappelijke doelen. Ze ziet dat ook in de publieke ruimte in Californië waar, ondanks de grote rijkdom van bedrijven, elementaire voorzieningen vaak ontbreken.

Ze vindt zowel de liberale benadering van de techmarkt, die vooral uitgaat van de positieve opbrengsten voor bedrijven en consumenten, als de technologische benadering die uitgaat van persoonlijke bescherming tegen opdringerige bedrijven en staten met bijvoorbeeld encryptie van verkeer, te smal.

Schaake laakt het gebrek aan democratisch besef in het techwalhalla Silicon Valley. Democratie wordt verward met de vrijheid tot zelfontplooiing. Wetgeving om de democratie te beschermen, bijvoorbeeld tegen de uitwassen van het gebruik van de platforms, wordt al snel gezien als ongewenste bemoeienis die de ontplooiing van de succesvolle jongeren van Silicon Valley in de weg staat.

En daarvoor biedt Schaake een Europees tegengeluid. Zal het helpen?

*) Foto Marietje Schaake: Bram Belloni