Bart Jacobs houdt een pleidooi voor een ‘digitale handtekening’ die de juistheid/onjuistheid van een bericht niet aantoont, maar de bron van een bericht onbetwistbaar aantoont. Heer Olsthoorn vroeg mij: wat vind je daarvan?

Mij lijkt het meervoudig onhaalbaar, en onwenselijk.

Nog voordat ik er een beetje op in ga, observeer ik: knutselen met nieuws is niet nieuw. Het is van alle tijden. Menigeen doet het, bijna iedereen wel eens. Alle overheden doen het. Er is niet zoiets als objectief nieuws, anders dan wellicht ‘Feyenoord wordt weer geen kampioen’. Maar het beschrijven van het spel of de toekomst van Feyenoord, of die van Dion Graus, dat is gekleurd. Nagenoeg altijd. Menigeen is voor of tegen Feyenoord, of Dion Graus. Dat geldt voor ontzettend veel onderwerpen.

In het aardige boek Writing on the wall laat Tom Standage zien dat sociale media duizenden jaren oud zijn, en al die tijd ge- en misbruikt worden. Tegenwoordig gaat het wat sneller, met groter bereik, maar fundamenteel is het niet zo nieuw. Zou iemand trouwens durven beweren dat in de ‘verzuilde’ jaren 60-70 – toen ik opgroeide, een uitzichtloos tijdperk – er geen nepnieuws was? Ik zou durven beweren: er was voornamelijk nepnieuws, van elk der zuilen. Geïnstitutionaliseerd in de toenmalige kranten, omroepen en zelfs sportclubs. Pffff.

Flardennet

Maar dat even terzijde. Stel dat je van berichten zou willen en kunnen vaststellen wie de bron is. Dan heb je enig houvast, wellicht een stapje op weg naar validatie?

Een van de charmes van het Internet is dat men ongeveer alles kan opknippen, hercombineren en verspreiden. Ontbundeling en aggregatie. Dat gebeurt overal, dagelijks, via ‘gewone’ media maar vooral via sociale media. Ik kan een ‘bericht’ samenstellen uit flarden van teksten, foto’s, video’s en meer, en al die flarden kan ik bewerken, en als legosteentjes op elkaar stapelen. Dat is een complex combinatorisch proces.

Wie van al die flarden wil vaststellen waar ze vandaan komen, en wat er mee gebeurd is, die is wel even zoet. Die raakt gegarandeerd de weg kwijt, in mijn – subjectieve, verwarde – geknutsel. Dat gaat niemand doen, het werkt niet. Het overvloedige notenapparaat bij die ene tweet van mij, dat leest geen hond, en als die hond dat al doet, dan zegt het ongeveer niks. Nou, zeg maar gewoon: niks. Het Internet is een schitterend, creatief en oneindig-combinerend aggregatie-apparaat. De Here zij geprezen! Driewerf hoezee!

Kant en Korea

Het Internet faciliteert snelle verspreiding van onzin, of wat sommige mensen onzin vinden, en andere mensen juist niet. Dat is verwarrend ja. Wellicht zelfs deprimerend, dat onzin en leugens zich maar blijven herhalen, en verdomd moeilijk te onderscheiden zijn van echt. Denk aan de Pentagon Papers (1971) en de Afghanistan Papers (2019): ongeveer hetzelfde? Lijkt mij wel. Er zijn nog wel ergere voorbeelden. Intussen blijven mensen proberen de ‘zuivere waarheid’ af te dwingen met processen of methodische ingrepen – denk aan Kant, of Wittgenstein, die best slim waren maar het geloof ik ook niet oplosten. Nu is er dan de digitale handtekening, die niet de juistheid maar wel de authenticiteit zou kunnen aantonen. Mwah.

Ik denk niet dat dat gaat werken, om redenen die ik hier boven aanhaalde. En zelfs als je het hard oplegt in de web-infrastructuur – een dystopisch scenario dat mij benauwt – dan nog: werkt het niet. PirateBay werd her en der verboden maar is nu PirateProxy, of al weer iets anders. Toen 4chan in de ban ging, was er 8chan, of EndChan, of weetikveel. Het web is oneindig in zijn mogelijkheden en ontwijking, of zelfs bedrog. De grootsheid ervan is ook zijn ongrijpbaarheid, het geeft alle ruimte voor snelle onzin. Onzin of gekleurdheid die er al millennia was maar het gaat nu wel hard rond.

Authenticiteit van bovenaf afdwingen gaat niet werken, en dat is maar beter ook. Nepnieuws is een begrip dat ‘echt, wáár nieuws’ veronderstelt wat een tikkie naïef is. Men moet er maar mee leren om gaan, al dan niet geautomatiseerd (niet, denk ik). Plannen van de NL of EU overheid lijken mij kansloos tijdverdrijf.

Ik was onlangs op vakantie in Noord-Korea: daar is dit probleem wel opgelost geloof ik…