Eerst vertelt opa even: in de twintigste eeuw domineerde de zogenaamde verzuiling de nieuwsvoorziening in Nederland. Omroepen en kranten waren gebonden aan politieke partijen. M’n eindscriptie geschiedenis – in 1987 besproken in deze krant – ging over de vorming van de vrijgemaakt-gereformeerde zuil vanaf 1944: eigen kerken, politieke partij GPV en Nederlands Dagblad en natuurlijk vele eigen verenigingen waarin de vrijgemaakten van vreemde smetten vrij bleven.

Geslotenheid is nu onmogelijk. Ontmoette de televisie nog preken met dreiging van hel en verdoemenis, het religieuze verzet tegen het gebruik van internet bleek snel tevergeefs. En dat is fijn voor jong en oud. Je eigen overtuigingen worden sterker naarmate je ze beter kunt toetsen aan feiten en andere meningen.

Bubbels

Maar willen we wel zo open oftewel ‘pluriform’ worden geïnformeerd? Voor de zuilen kwamen bubbels in de plaats met behulp van de zogenaamd sociale media: cirkels waarbinnen mensen welgevallige, gelijksoortige informatie binnenhalen. Historisch gezien is dit volkomen logisch: het gros van de mensen heeft door de eeuwen heen nooit anders gedaan.

Maar er is één uniforme vijand: het nepnieuws. Van minister Ollongren tot de Europese Commissie en belangrijke kranten wereldwijd, ze pakken hun vijand voortvarend aan. Intussen is het stempel fake news of nepnieuws een wapen op zichzelf geworden van politici die de waarheid vloeibaar maken: van Trump tot Putin tot Baudet.

Kenden de zuilen nog elites die hun eigen volk indoctrineerden, maar gezamenlijk op grond van argumenten tot consensus kwamen, met internet gaat iedereen aan de haal met flarden van informatie.

Tegelijkertijd schikken vroegere massamedia zich veelal naar deze distributie ‘door iedereen voor de eigen kring’. Bijzaken worden tot essentie verheven omdat ze veel kliks trekken. Vanuit het parlement zijn inhoud van wetsvoorstellen, onderzoeken, debatten en stemmingen volkomen ondergeschikt aan incidenten, infotainment en glamour. Politici met oneliners scoren, de parlementariër die zeven dagen grondig kennis vergaart, blijft helaas onzichtbaar.

Iedereen Draait Door

De vormen die hiertoe in de media het best gedijen, zijn behalve Twitter en Facebook/Instagram de kletsprogramma’s op televisie en vaak tendentieuze columns in kranten en tijdschriften die zichzelf het predikaat ‘kwaliteit’ toekennen. Deze gekleurde vertaalslagen zijn, vermoed ik, veel invloedrijker dan het ‘nepnieuws’, de klinkklare onjuistheid.

In 2005 begon De Wereld Draait Door. Vrijwel tegelijkertijd werd de Vereniging Groep Wilders opgericht. Dat is geen toeval. Het werden twee kanten van dezelfde medaille. De politiek als arena. Alles voor de hijgerige aandacht. Schande sprak de elite van het A4’tje van Wilders’ verkiezingsprogramma. Maar zelf neemt ze de wereld tot zich in twintig minuten debat in DWDD.

In 2015 luidde een conclusie van wetenschappelijk onderzoek van LJS Nieuwsmonitor: DWDD is vooral amusement, met een vleugje inhoud. Ze zijn vaak verslavend goed gemaakt en om die reden kijk ik er sinds 2015 niet meer naar.

Niet alleen in politiek, maar ook van voetbal tot voorstellingen: het geklets erover overschreeuwt de inhoud. De meningencarrousel stelt de – gelukkig nog altijd – omvangrijke uitstekende feitelijke journalistiek in de schaduw, alsmede schaarse columnisten die steeds verrassen omdat ze breed en objectief hun feiten selecteren.

Ik vind de desinformatie van columns en kletsshows als DWDD, Jinek en Goedemorgen Nederland veel schadelijker dan nepnieuws. Waarvan de bestrijding me trouwens toch vrijwel zinloos voorkomt, omdat veel mensen liever sappige onwaarheden vernemen dan onwelgevallige feiten.

Erkende feiten

Vooral in het onderwijs zouden we de jeugd moeten leren dat variatie in meningen, gebaseerd op gemeenschappelijk erkende feiten en mooie inhoud, altijd beter is. En dat het heerlijk is om regelmatig ongelijk te bekennen: fijn voor die ander, en ook voor jezelf omdat je wat leert. (Dus wees het met dit stuk vooral oneens.) <

*) Deze opinie verscheen eerder bij het Nederlands Dagblad en leidde tot een radiodebatje bij Dit is de Dag, met Marianne Zwagerman en Frits Barend, onder leiding van Kefah Alush