Ja, beweert Kees Cools in de Volkskrant van maandag 8 juli 2019. Ondertussen kondigde de Commissie van Toezicht op de Inlichtingen- en Veiligheidsdiensten (CTIVD) aan te gaan onderzoeken of de grondslag van de beweringen van de AIVD over het Cornelius Haga Lyceum deugt.

Interessanter nog vind ik de vraag wie die gegevens over de school ‘naar buiten’ heeft gebracht en of dat met of buiten medeweten van de AIVD is gebeurd.

‘Heb je niet van ons’

Ooit, in het grijze verleden, verstrekte de voorloper van de AIVD, de BVD, nauwelijks of in ieder geval minder frequent gegevens aan beleidsmakers. Althans niet zodanig openbaar dat de media ermee aan de haal gingen.

Een geheime analyse werd zeer voorzichtig met slagen om de arm op papier gezet en mondjesmaat op een regenachtige namiddag in een donker kantoor aan de geadresseerde beleidsmaker of minister overhandigd. En waar nodig mondeling toegelicht. Altijd vergezeld van de niet uitgesproken maar immer goed begrepen zin: ‘Dit heb je niet van ons gekregen…Kijk maar wat u ermee kunt.’

Daarmee bedoel ik dat ook de BVD – net als nu de AIVD – met het verstrekken van gegevens aan beleidsambtenaren de geschiedenis bewust maar soms ook onbewust en zeker heimelijk beïnvloedde, maar ‘de waarheid’ nooit (openlijk) manipuleerde. Daarmee zou de dienst zijn geheime karakter en zijn werkwijzen teveel geweld aandoen.

Pas na de komst van de legendarische Arthur Docters van Leeuwen als BVD-baas (1989-1995) werd onze inlichtingendienst langzamerhand iets transparanter. De tot dan hermetisch gesloten kluisdeur ging soms op een kier, maar het openlijk manipuleren van beleidsmakers door de dienst kan ik me niet herinneren.

Sturing uit terrorisme-angst?

Precies een jaar geleden (juli 2018) meende de CTIVD dat een AIVD-publicatie was aangescherpt, onder invloed vanuit de Nationaal Coördinator Terrorismebestrijding (NCTV). Die conclusie van de CTIVD was gebaseerd op het feit dat de analyse-afdeling van de NCTV voortdurend discussieerde met analisten van de AIVD over de ernst van verkregen informatie.

Gaat de wisselwerking tussen beide diensten anno 2019 dan zover dat de AIVD zou hebben gedicteerd wat de NCTV over het Haga Lyceum aan de buitenwereld moest vertellen? Of was dit juist een blunder van NCTV-directeur Pieter-Jaap Aalbersberg die zijn voormalige baas, de burgemeester van Amsterdam, wilde 'pleasen' met overdreven informatie over de school? De CTIVD zoekt dit nu uit.

Conclusie: niet manipuleren

De conclusie naar aanleiding van het onderzoek van de toezichthouder CTIVD zou volgens mij moeten luiden dat de AIVD onafhankelijk van de invloeden en wensen van de NCTV moet opereren en zelfstandig informatie moet verzamelen en op waarde schatten. En, naar ik hoop, wil ook de huidige AIVD-baas Dick Schoof dat hij een eigen verantwoordelijkheid heeft los van politiek ingestoken opvattingen.

En moet de AIVD dan openheid betrachten en zich steeds publiekelijk verantwoorden? Dat gaat mij veel te ver. De AIVD is een geheime inlichtingendienst en zeker geen voorlichtingsdienst, ondanks de transparantie die schoorvoetend aan de dag wordt gelegd.