Afgelopen week besprak MIT Technology Review Chinese vooruitgang in fotografie op afstand, tot op 45 kilometer, en ook eigen vindingen van MIT met herkenning uit groezelige beelden. Technisch lijken alle grenzen geslecht voor het aanhoudend begluren van mensen.

Echter, in haar themanummer meldt MIT ook het mislukken van een project voor gezichtsherkenning van chauffeurs in New York. En onderzoekers van de universiteit Leuven ontdekten hoe je met bepaalde kleurpatronen de kunstmatige intelligentie van de beeldherkenning kunt foppen.

Maar willen en kunnen mensen zich verzetten? RealNetworks, bij internetopa’s en oma’s bekend vanwege pionieren met streaming video vanaf 1994, biedt nu camerasystemen met gezichtsherkenning gratis aan scholen. Kinderen die worden herkend, mogen naar binnen.

En beelden van hun gezichten zijn ruimschoots voorhanden. Een recent rapport van de Children’s Commissioner in Engeland plaatst vraagtekens bij de ongebreidelde verspreiding van data over kinderen, inclusief talloze foto’s. Belangrijkste daders: hun liefhebbende ouders.

Overal bespied en herkend

Ook in Nederland is in tien jaar tijd de fysieke inspectie enorm toegenomen met koppeling van camera’s aan herkenningssoftware en databanken. Zoals voor het massaal kentekens scannen. En voor gezichtsherkenning, om bijvoorbeeld in stadions hooligans te detecteren.

Vrijwel ongemerkt wandelden we een eenentwintigste eeuw in waarin we:
* overal door camera’s worden gezien en door sensoren getraceerd en gehoord;
* op beeld en in geluid en bewegingen worden herkend met auto’s en gezichten;
* worden verbonden met onze profielen in databanken.

Wat zijn de kosten en wat zijn de opbrengsten? De kosten zijn helder: je altijd en op vele bewoonde plaatsen potentieel bespied weten, en geïdentificeerd als persoon met het achterliggende gedrag. De opbrengsten zijn tweeledig: meer veiligheid en meer pret. De veiligheid garandeert de overheid ons, democratisch gesteund. We dragen bij door elkaar privé massaal het doelwit te maken van mobieltjes en van camera’s aan woningen en in auto’s. En de pret van camera’s op mobieltjes om altijd foto’s en video te maken en te delen is evident en boven elke discussie verheven.

Kunnen en willen we massale gezichtsherkenning met mobieltjes – en vervolgens taggen aan namen en profielen – nog voorkomen? Gezichtsherkenning en koppelen aan gegevens louter met toestemming van die ander voorschrijven? Is dat te handhaven? Ook hier: kosten en opbrengsten. Vrijwel iedereen beleeft het grootste plezier aan digitalisering van camera’s. Privacykosten wegen er niet tegenop. Herkenning heeft ook leuke en voordelige kanten. Bijvoorbeeld:

* als onbekenden bij een bijeenkomst onderling direct bekenden worden;
* je dubbelgangers opsporen tussen de miljarden internetters;
* op feestjes afgezaagde vragen voor zijn;
* bij ongelukken op straat direct een medisch dossier kunnen koppelen;
* een fijn communicatiemiddel met doofstommen.

Continu stiekem filmen

Vreemd genoeg wandelden we die toekomst al binnen zonder dat we er veel erg in hadden. En zonder acht te slaan op de wet. Vooral in Nederland wachten we maar, slaan privacywaakhonden vooral aan bij incidenten en gaan we het fundamentele debat uit de weg.

De (zonne)bril met digitale videorecorder is al vele jaren beschikbaar in spionagewinkels, in allerlei apparatuur. Vervolgens kwamen er consumentenmodellen. Vijf jaar geleden al bood Media Markt zo’n ding aanbood voor zo’n 40 euro. Met als aanprijzing: ‘Met de König SEC-DVR zonnebril met camera en micro-SD-ingang kunt u van alles opnemen. U kunt bijvoorbeeld iemand ongemerkt in de gaten houden.’

Maatschappelijk en privé is inzet van camera’s en herkenning een afweging van voor- en nadelen. Bij de instant besluiten spelen de voordelen spelen vaak op korte termijn, de nadelen op lange termijn staan zelden op het netvlies.

Strafkorting voor camerabeelden

Privacyschending is grond voor strafvermindering voor de Nederlandse rechter. Zo is privacy letterlijk al een betaalmiddel geworden, nog wel in de juridische sfeer. In augustus 2013, bijvoorbeeld, kregen de beruchte ‘kopschoppers’ die in Eindhoven een man ernstig mishandelden van de rechtbank in Den Bosch strafvermindering omdat het Openbaar Ministerie videobeelden had verspreid ten tijde van de opsporing.

Voor het Openbaar Ministerie is privacyschending een gegeven: ‘Wij gaan gewoon door met het tonen van videobeelden als opsporingsmiddel. Ons beleid verandert niet door deze gerechtelijke beslissing. De belangen van slachtoffers wegen soms zwaarder dan de privacy van verdachten.’ Dat zei de hoogste baas van het OM, Herman Bolhaar, in een interview in De Telegraaf, september 2013.

De inzet van het publiek vereist vrijgave van beelden. De opbrengst is gelegen in het pakken van boeven. De kosten worden gevormd door de privacy van de verdachten en strafvermindering voor de rechtbank. Het OM weegt af dat personen anders hun straf ontlopen, dus een ernstige privacyschending is dan in een calculatie gerechtvaardigd. ‘De ernst van het misdrijf wordt gewogen in de toepassing van het profijtbeginsel’, aldus Bolhaar. ‘Als wij deze beelden niet hadden getoond, was de zaak nooit opgelost.’

Lusten en lasten; de lol van het (stiekem) opnemen weegt ruimschoots op tegen (het idee van) het risico voortdurend opgenomen te kunnen worden. Privé is meer pret het ultieme doel in het YouTube-en Instagram-tijdperk. Maatschappelijk vormen veiligheid en voordelen de doelen van camerabewaking en het accepteren ervan. Zo maken camera’s gericht tegen winkeldiefstal onze jurkjes goedkoper. Dus spiedende camera’s in volle winkelstraten vindt menigeen prima.

Chinese staatsterreur met Oeigoeren

In onze democratische rechtstaat maken we zelf de keuze voor bewaking met camera’s en herkenning, in China doet de staatsdictatuur dit. Deze visuele reportage van New York Times is even eenvoudig als huiveringwekkend qua privacyschending, juist vanwege het gebrek aan spraak. Interviewen van inwoners zou de journalisten te veel in gevaar gebracht hebben.

We zien Oeigoeren (‘Uighurs’) in de rij staan voor scanpooortjes, en politie die mobieltjes controleert op de aanwezigheid van volgsoftware. Ook surveilleert politie in burger in groten getale in de straten. Kinderen worden ondervraagd over het gedrag van hun ouders, bijvoorbeeld of ze boeken lezen.

Dit alles sorteert effect. Bezoek aan lokale moskeeën is geminimaliseerd, duizenden inwoners krijgen in kampen een heropvoeding. Ook cultureel vindt een kaalslag plaats. De oude binnenstad is gesloopt.

Kashgar ligt in het uiterste Westen van China in de provincie Xingjian. De Nederlandse journaliste Eefje Rammelo schreef eerder een reportage over Kashgar en ook verschenen artikelen over concentratie- en werkkampen. Eric Hendriks bepleit actie tegen China.

Het Westen beziet Huawei kritisch vanwege mogelijke spionage, maar overweegt niet om Huawei of andere Chinese techbedrijven te boycotten vanwege het helpen optuigen van dit onmenselijke systeem. De Amerikaanse analist Michael Fuchs bepleit in Foreign Policy maatregelen tegen Chinese bedrijven als Hikvision, Dahua Technology, China Electronics Technology Group Corporation en Huawei die de digitale oppressie mogelijk maken.

In de praktijk is het tegendeel het geval. Met Westers kapitaal worden miljardenbedrijven als Hikvision en Dahua ondersteund. Het Amerikaanse leger gebruikt camerasystemen van deze leveranciers. Ook Nederland is blij met deze producenten, en ook Nederlandse overheidsdiensten.

*) Photo by Aimee Vogelsang on Unsplash