Het ‘winnende voorstel betreft de Wet bevorderen samenwerking en rechtmatige zorg. Dit verplicht deling van gegevens van zorgdeclaraties in het Informatieknooppunt Zorgfraude door overheid (NZa), zorgverzekeraars, gemeenten (VNG), Inspectie SZW, Openbaar Ministerie, Belastingdienst/Fiod. Hieruit volgt ook een ‘Waarschuwingsregister Zorg’ om gegevens over bekende fraudeurs met elkaar uit te wisselen; van tandartsen die sterk zijn in ‘upcoding’ tot geestelijke zorgers die met de achterkant van een vork uren schrijven.

De zorgfraude bedroeg volgens de presentatrice bij de uitreiking in 2017 nog een 0,03 procent van de totale zorgkosten.’ Om het nog uit te leggen: ‘Dat is minder dan een tiende van één procent’. Vervolgens: ‘Daar wordt nu wel een heel groot offer voor gebracht’

Rapport Signalen Zorgfraude 2017 van genoemd ‘knooppunt’: de 675 signalen van zorgfraude betekenden een toename met 50 procent. Een totaalbedrag ontbreekt. Ook is dit niet de totale zorgfraude.

Wel kwam er vrijwel tegelijkertijd een rapportage van Zorgverzekeraars Nederland waaruit inderdaad een relatief klein bedrag van 27 miljoen euro kwam van slechts ruim 300 gevallen op een kleine 1.200 onderzoeken. Wel steeg het bedrag per geval van bijna 60.000 naar bijna 87.000 euro.

Er is een hoger bedrag in het geding: in 2017 hebben de zorgverzekeraars in totaal 372 miljoen euro teruggevorderd na controle achteraf, vanwege onterechte uitkering. Bijna driekwart zou ‘onbewust’ teveel zijn gedeclareerd.

Veel meer fraude; nou en?

Ook dat is geen exact bedrag. In een onderzoek voor de WRR over Big Data en Fraudebestrijding staat een schatting van de Rekenkamer van ‘2 à 3 miljard euro’ zorgfraude. Dit is niet hard onderbouwd. PwC kwam eerder tot 2,8 miljard euro, ook een schatting.

Echter, er waren harde bedragen in 2014 en 2015 van meer dan 2,5 miljard euro per jaar aan onterechte declaraties: ruim 6 procent van de zorgkosten. Het grootste deel van de fraude en ‘onbewust’ teveel declareren werd door individuele verzekeraars getraceerd. Een serie initiatieven voor betere samenwerking voor fraudeopsporing in de zorg liep spaak. De Tweede Kamer vond dat onjuist, wat mede de aanleiding is voor het wetsvoorstel van VWS dat een Big Brother Award krijgt toebedeeld.

Zorgfraude is veel omvangrijker dan Bits of Freedom en de jury van de Big Brother Awards hun publiek willen doen geloven. Los daarvan speelt de vraag of het juist is om veel zorgdata te gaan delen voor fraudebestrijding. Vindt het volk medische privacy belangrijker dan fraudebestrijding? De meeste mensen lopen te koop met hun kwalen, ook in sociale media. En moet je medische privacy niet op scherp zetten voor 20 euro per Nederlander, maar wel om 200 euro per Nederlander te besparen; door fraudebestrijding en goedkopere zorg door datadelen?

De vraag is of het medisch beroepsgeheim vooral artsen helpt om ongestoord te kunnen werken, of ook patiënten dient. In het debat over medische data leeft het pleidooi voor het optuigen van een medisch patiëntgeheim. Centraal staat nu de vraag of het anonimiseren van data is gewaarborgd. En kun je dat volhouden als je concrete fraudegevallen wilt opsporen met namen en rugnummers?

KVK wint van Facebook

De jury die voor de Big Brother Award van Bits of Freedom het VWS-plan kraakte bestond uit: Carline van Breugel, voorzitter van studentenvakbond LSVb; Linda Vermeulen, ook vakbondsbestuurder; Paula Sie van Woonbond; Wim Jongejan, activistisch huisarts; Mitchell Esajas, voorzitter van New Urban Collective; Walter Etty van reizigersclub Rover; en Jurenne Hooi, ex-directeur van MaDi Amsterdam, bewonershulpclub voor Amsterdam Zuidoost en Diemen. Bits of Freedom prees deze samenstelling ‘vanwege zeer verschillende achtergronden’. Is dat, politiek beschouwd, werkelijk zo?

Voor de Publieksprijs van de Big Brother Award had Bits of Freedom uitgebreid gepreludeerd op ‘winst’ door Facebook. Echter, van de handel in data door de Kamer van Koophandel hebben veel Nederlanders effectief meer hinder dan van het datagraaien en profileren door Facebook. Dat geeft te denken. Registratie bij de KvK is verplicht, verschaffing van enorme hoeveelheden data aan Facebook een vrijwillige privacyschending door deelnemers zelf.

Positief hoogtepunt

De sportiviteitsprijs kon ook naar de KvK, want Liv van der Veen, Hoofd Beleid en Juridische Zaken, kwam de prijs in ontvangst nemen. ‘Ben ik er blij mee? Nee. Snap ik het? Ja. Ook wij willen graag dat de hinder voor ondernemers stopt.’

De KvK worstelt met het dilemma van de noodzaak van transparantie van het Handelsregister om bedrijven te kunnen controleren versus de wens voor privacy van vooral kleine ondernemers. Van der Veen nodigt betrokkenen uit om mee te denken over Data Dilemma’s van de KvK. Daarbij ontbreekt overigens het probleem van veel te dure data over jaarrekeningen en bestuurders, die bijvoorbeeld journalistieke transparantie in de weg zitten.

Ook deze uitreiking kende een positief hoogtepunt met de uitreiking van de Felipe Rodriguez Award. Die ging naar Kirsten Fiedler, voorheen directeur en nu lobbyist in Brussel van de Europese privacyclub Edri. Ze heeft van Edri een invloedrijke Europese digitale privacylobby gemaakt. ‘Meestal buiten de schijnwerpers