De Stevinpremie is een beloning voor onderzoekers die ‘een bijzonder succes hebben behaald op het gebied van kennisbenutting voor de samenleving’. Het is geen erkenning van goed onderzoek zelf, maar uitgeloofd vanwege een ‘uitzonderlijke prestatie met betrekking tot de benutting van wetenschappelijk onderzoek’. Ook wordt de laureaat ‘aangemoedigd door te gaan op de ingeslagen weg’ en niet om nieuwe wegen in te slaan.

De criteria voor toekenning van de Stevinpremie zijn ‘internationaal erkende prestatie in het realiseren van toepassing van wetenschappelijke onderzoeksresultaten buiten de academische sector (50 procent), daarna internationale erkende topkwaliteit als onderzoeker (30 procent) en aantrekkingskracht op beginnende onderzoekers (20 procent).

Beatrice de Graaf heeft de premie dubbel en dwars verdiend om dat ze abstracte concepten vertaalt naar praktische discussie zonder de wetenschappelijk nuance te verkwanselen;  met name theoretische inzichten in terrorisme en veiligheid voor overheden en publiek. Ze richtte ook het Centre for Terrorism and Counterterrorism mede op (inmiddels ISGA) en doet internationaal gefinancierd en gewaardeerd onderzoek.

Project voor kinderen

In haar column in NRC van 23 juni schreef De Graaf over de toekenning van de Stevinpremie: ‘Het feestgevoel is enorm’. Maar ook moet ze een ‘vloedgolf van reacties en bezoek’ pareren, alsmede verzoeken om te delen in het geld.

Ze gaat eerst een half jaar nadenken over de besteding, maar een deel van het geld gaat in elk geval naar het project Ter Info. Nu nog in een testfase kom het later in 2018 online als een app voor het onderwijs over terrorisme, conflict en veiligheid. Kinderen en hun docenten bouwen deze samen met De Graaf en haar mede-onderzoekers en studenten.

‘Terwijl wij wetenschappers ingewikkelde artikelen op zitten te stellen over radicaliseringsprocessen, uitsluitingsmechanismen en ‘wicked problems’ zitten te analyseren, moeten kinderen zelf maar wijs zien te worden uit het veelvoud aan berichten en filmpjes die zij via sociale media opvangen over dood en verderf en aanslagen in Europa en ver weg op de wereld.

Docenten… moeten uitleggen waarom aanslagen in Frankrijk wel drie dagen lang in de media worden beschreven, maar aanslagen in Syrië, Irak of Afghanistan, of op een moskee in Enschede, niet. Of dat kinderen op basisscholen in Utrecht Overvecht hen vragen waarom terroristen hen slechte moslims vinden. Of omgekeerd: waarom zij zo vaak voor terroristen worden aangezien.’

Tegen hitsige opvattingen

In een vraaggesprek bij de toekenning van de premie vertelt Beatrice over haar wortels van historische interesse, de sprookjes over goed en kwaad en het historisch werk van haar opa en vader (Putten!).

Ze vormt vanuit historisch onderzoek haar brede opvatting dat bestrijding van terrorisme allerminst een kwestie van repressie is, maar dat zij participatie in de samenleving en draagvlak vereist. Zodat jongeren niet richting terrorisme geduwd worden. ‘Terrorisme komt niet ten einde omdat je een bevolkingsgroep of levensbeschouwing gaat criminaliseren. Terrorisme ebt weg als de onderliggende heilige waarden ontmaskerd worden.’

De Graaf vormt een baken van rust in de vaak hitsige debatten over islam en terrorisme zoals die worden gevoed door een verlangen naar strijd tussen goed (wij) en fout (zij), zoals populisme en platforms als Telegraaf.nl en TPO.nl aanwakkeren. Ze gedijen juist bij aanslagen, net als politieke stromingen die  het in het verleden en nu van het ophitsen moeten hebben. Ze is eerder voor het negeren, geen veelvuldig geëtaleerde houding in het Twittertijdperk.

De Graaf wijst erop dat het formuleren van ‘de terrorist’ in onze tijd pas in 2004 begon. Religie kan tot extremisme en geweld leiden, zie ook de Protestantse geïnspireerde Ku Klux Klan. Ze twijfelt of terrorisme wordt veroorzaakt door religie. Liever spreekt ze van een ideologie als oorzaak. Ze vindt wel dat gematigde gelovigen nadrukkelijk afstand moeten nemen van terroristen die zich op het geloof beroepen.

Echter, deze wat De Graaf  noemt ‘securitisering’ of ‘verveiliging’ treft ook de internationale betrekkingen, zo stelt ze vast vanuit haar studiegebied. Dat behelst het denken over nationale veiligheid van afgelopen eeuwen, met de nadruk op contraterrorisme, politiek geweld en het bestrijden ervan. In een filmpje vertelt ze over haar grote interesse voor de invloed van veiligheidsinstanties (instituties) op de samenleving.

Zo heeft De Graaf sterke invloed op de tactieken van alle diensten die veiligheid moeten garanderen. Voor de NCTV (Nationaal Coördinator Terrorismebestrijding en Veiligheid) begon ze een praktisch project begonnen om onder meer gemeenten bij te staan met deradicalisering. Dat wil zeggen het verminderen van drempels voor jongeren om in de samenleving te slagen, waardoor de verleiding van terrorisme als uitvlucht wordt beperkt.

Christelijk antwoord

Beatrice de Graaf (1976) is sinds 2014 hoogleraar geschiedenis van de internationale betrekkingen in Utrecht en sinds 2017 is De Graaf lid van de Koninklijke Nederlandse Akademie van Wetenschappen (KNAW). Ze is ook de bekendste deskundige over veiligheidsvraagstukken sinds tv-programma DWDD haar heeft omarmd en DWDD University tv-colleges uitzond over Terrorisme en over spionage en de geheime diensten.

De Graaf vindt immers dat wetenschap haar maatschappelijke rol veel sterker moet vervullen. Ze brengt dat in praktijk met een trits nevenfuncties, die onmiddellijk de vraag doet rijzen of er nog voldoende tijd en aandacht diepgaand onderzoek in stilte resteert.

Politiek hoort ze bij de ChristenUnie, vanuit haar Gereformeerde geloof, dat ze 'calvinistisch' noemt vanuit een ‘Augustijns mensbeeld’ (van kerkvader Augustinus). De mens is ‘geroepen tot heerlijkheid’ maar ook ‘gevallen in zonde’; dat past volgens haar heel goed bij een open houding als historicus. Het kan verkeerd gaan en weer goed. Maar ze uit zich religieus ook uitgesprokener in eigen kring, bijvoorbeeld dat het christelijk geloof dankzij een God die het kwaad overwon een uniek antwoord heeft op gevoelens van onveiligheid.

Foto NWO / Rafaël Philippen
Photo by Henry Hustava on Unsplash