Dankzij journalistiek onderzoek van Investico door Karlijn Kuijpers, Thomas Muntz en Tim Staal, gepubliceerd in samenwerking met Nieuwsuur en met De Groene Amsterdammer, kwam aan het licht dat e-Court met een IT-systeem aan een lopende band vonnissen in incassozaken produceert. Zonder externe verantwoording of inzicht in de werking van het systeem.

Investico: ‘Zonder veel ophef, als het ware via de achterdeur, wordt de rechtspraak, een van de belangrijkste pijlers van de rechtsstaat, zo in rap tempo geprivatiseerd. Mensen met schulden bij hun zorgverzekeraar of bol.com komen niet langer voor de gewone rechter, maar worden veroordeeld door e-Court, een bedrijf dat op de stoel van de rechter is gaan zitten. Het laat jaarlijks tienduizenden schuldenprocedures afhandelen door bevriende advocaten.

e-Court is volkomen intransparant: uitspraken worden niet gepubliceerd en nergens is te vinden wie de ‘rechters’ zijn. De procedures zijn op talrijke punten in strijd met het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens en het Europese consumentenrecht, is het stellige oordeel van experts en echte rechters die wij spraken.’

Investico onthult een aantal nare en rare uitwassen van e-Court. Zoals dat Fred Teeven als staatssecretaris voordelig heeft gehandeld voor E-Court, maar in 2010 zetelde in het Comité van aanbeveling van het bedrijf. Hij heeft deze nevenfunctie nooit bij de Tweede Kamer gemeld. Details over eCourt ook op Geheimerechtbank.nl.

Direct ongeldig

E-Court biedt als private stichting digitale arbitrage voor incassozaken. Na de oproep mag de klant digitaal bewijsstukken, bijvoorbeeld bankafschriften, uploaden en kan hij inloggen in de systemen van e-Court om zijn proces te volgen. Een van de 28 arbiters zou altijd de documenten controleren met de vordering en pas dan een oordeel vellen. De schuldenaar die zich niet verweert, verliest altijd. Er is een rechterlijk bevestiging nodigt, mar die produceert de rechtbank almlo, ook aan de lopende band overigens.

e-Court in Doorn is in 2009 opgericht door Henriëtte Nakad of Jet Nakad-Weststrate, ex-jurist bij Nauta Dutilh en ABN Amro, om snellere en goedkopere procedures te bieden. Ze was er tot begin 2015 direct aan verbonden en daarna als leveranciers met bedrijf Itec tot eind 2017. Ze werd opgevolgd door Ronald Heerema.

Uitgangspunt: ‘De Stichting E-Court is een in 2009 opgerichte stichting die onafhankelijke en onpartijdige private rechtspraak wil bevorderen. Dit betekent dat e-Court scheidsgerechten benoemt die beslissingen nemen in rechtsgeschillen. Ook heeft e-Court een administrateur benoemd die arbitrages en bindendadviesprocedures organiseert.’

En ook: ‘Sinds haar lancering heeft de organisatie invloed uitgeoefend op de vernieuwing en digitalisering van (publieke en private) rechtspraak in Nederland en een cultuurverandering binnen de incassopraktijk.’

 In een document (pdf) op de site van grote klant Incassobureau GGN worden, met aanhalen van ondermeer Steve Jobs en Nelson Mandela de voordelen van e-Court bezongen: Werken aan een – meer – rechtvaardige samenleving; Arbiters zijn ‘oude rotten in het vak’, maar ook 'pioniers' met een groot verantwoordelijkheidsgevoel en met idealen; Onafhankelijk, maar dan écht!’

Daar dacht de reguliere rechtspraak anders over. In 2012 zette de kantonrechter een streep door de rechtsgeldigheid van – tot dan toe – 2.000 digitaal geveld vonnissen. Met restituties aan procespartijen tot gevolg. Ook ontstond er bonje met de bond van deurwaarders Nakad toen: ‘Innoveren in het juridische domein is moeilijker dan gedacht. Achteraf gezien zou ik het dan ook anders hebben aangepakt.’

Bulk van zorgverzekeraars

De procedure moet immers tevoren overeengekomen zijn tussen partijen. Dus nu hebben de klanten van de meeste zorgverzekeraars, vaak zonder die voorwaarden gelezen te hebben, bij hun zorgverzekeraar ingestemd met een e-Court procedure ingeval van een juridisch geschil. Sinds 1 januari hebben Achmea (Zilveren Kruis), CZ, Menzis en VGZ e-Court in hun polisvoorwaarden opgenomen voor het innen van schuld. Dat zou het goedkoopst zijn, maar ook kunnen zaken nog tot de uitspraak worden geschikt. Achmea verwacht in 2018 20.000 zaken via een deurwaarder door te sturen naar e-Court.

Het is mogelijk om alsnog voor de kantonrechter te kiezen, binnen een maand na ontvangst van het deurwaardersexploot. Maar dat moet je net weten en willen, ook gezien de hoge kosten. E-Court: ‘De schaal van de incassopraktijk is enorm. Het gaat jaarlijks om 300.000 tot 500.000 verstekvonnissen in incassozaken. Uitgaande van een kostprijs van € 15 en gemiddelde griffierechten van € 470 per procedure is het gat tussen kosten en griffierecht € 455; betalen veroordeelden via de kantonrechter per jaar € 136.500.000 tot € 227.500.000 te veel aan griffierechten.’

Griffierechten betaal je als schuldenaar enkel bij verlies van de zaak. Bij e-Court kost het de schuldenaar altijd ruim 100 euro, vele malen minder dan de griffielasten. Efficiency wint. Inmiddels verbond zich een aantal gerenommeerde ex-rechters aan e-Court als ‘arbiter’, zoals Henk Klein Breteler (oud vicepresident van het Gerechtshof Den Haag) en Ruud van H?vell tot Westerflier (oud vicepresident van de rechtbank Maastricht) die nu de Raad van Toezicht leidt. Maar namen van arbiters zijn niet zichtbaar.

‘Gecoördineerde actie’ en Kamervragen

Tegelijkertijd met het onderzoek van Investico komt de Landelijke Organisatie Sociaal Raadslieden (LOSR / Sociaal Werk Nederland) met het rapport Rechtspraak op bestelling?, met zware kritiek op e-Court: de rechtsgeldigheid en onafhankelijkheid van een e-Court beding deugen niet, alsmede de kosten die deurwaarders in rekening brengen. Het is ‘commerciële rechtspraak' in het nadeel van gedaagden.

Er volgt een reeks Kamervragen van de SP en van D66 aan de minister voor Rechtsbescherming. Volgens e-Court is sprake van gecoördineerde actie van de raadslieden, journalisten en parlementariërs. En van de Raad voor de Rechtspraak die tarieven wil verlagen bij incassozaken.

In een uitgebreid persbericht probeert e-Court de aantijgingen te weerleggen: dat arbitrage wel degelijk wettelijk verankerde rechtspraak is, dat e-Court onafhankelijk en niet commercieel is, en gedaagden voldoende rechten biedt. Maar ook:

‘De aantallen [arbitragezaken] hebben ons ook verrast. Dat betekent ook dat e-Court, ondanks dat arbitrage vertrouwelijk is, vaker in het publieke domein zal verschijnen. Misschien hebben wij dit onderschat.’ Er wordt ook verbetering beloofd: uitspraken worden vanaf februari 2018 gepubliceerd, alsmede een lijst van arbiters.

Kritisch onderzoek geschilbeslechting

Overigens wordt in een rapport van de WODC/Montaigne Centrum over geschilbeslechting al kritisch geoordeeld over e-Court: ‘In dat geval moet men zich afvragen of onafhankelijke geschilbeslechting voldoende is gewaarborgd, temeer nu de ADR instelling een commercieel belang heeft om tot voor de opdrachtgever bevredigende resultaten te komen, o.a. met het oog op toekomstige contracten. Het is de onderzoekers niet duidelijk geworden hoe e-Court de beïnvloeding bij de beoordeling van individuele zaken meent te kunnen uitsluiten…Waar het gaat om commerciële aanbieders als e-Court geldt eveneens dat transparantie op dit punt ver te zoeken is.’

 Het ‘eveneens’ slaat terug op de vele Geschillencommissies in Nederland die ook in achterkamertjes actief zijn zonder uitspraken te publiceren en te laten toetsen. Het rapport gaat in op de noodzaak en mogelijkheden om dergelijke geschillenbeslechting (ADR of Alternative Dispute Resolution) te reguleren als hun werk de rechtsstaat tart.

Lopende band met automatisering

Een vraaggesprek van Het Financieele Dagblad met e-Court voorzitter Erik Hanenburg over de beschuldiging in de artikelen en het LOSR-rapport, weerspiegelt de strijd tussen de uitdager en de reguliere rechtspraak.

Hanenburg kritiseert de Raad voor de Rechtspraak: ‘De Raad weet precies hoe wij werken en toch noemen ze ons en public een robotrechter. Blijkbaar zien ze ons als concurrent, een bedreiging voor het eigen aantal zaken, en moeten we worden tegengewerkt.’

Hij ontkent de perverse prikkel in het systeem, maar arbiters krijgen wel per zaak betaald. De toetsing gebeurt intern: ‘..het zijn 28 ervaren arbiters, die volgens onze interne toets nog nooit een raar vonnis hebben geproduceerd…’

FD: Produceert het IT-systeem achter e-Court ook uitspraken?

‘Arbiters krijgen bij zaken waarin de gedaagde verweer voert een standaardformulering uit het systeem met de juiste juridische termen. Het staat ons vrij die aan te passen en we moeten de motivering toevoegen. Bij verstekzaken, dus als de gedaagde online geen verweer voert, wordt de vordering automatisch toegewezen aan de schuldeiser. Zo werkt het rechtssysteem, ook bij de kantonrechter.’

Dus ontstaat er dankzij de onderzoeken naar e-Court meer transparantie en wellicht zelfs externe toetsing en toezicht. Met wellicht tot gevolg dat de werking van de formules waarmee de computer van e-Court vonnissen helpt formuleren uiteindelijk openbaar zal worden of via een externe audit-procedure worden getoetst