De uitspraak liegt er niet om, om maar in termen te blijven. Wie een advocaat kan betalen, kan z’n recht halen tegenover tegenstanders die online valsspelen. En pogen de kosten vergoed te krijgen, wat in dit geval gedeeltelijk lukte.

'Hele dure super de luxe auto’s'

In 2015 verschijnen achter drie pseudoniemen zeer negatieve recensies over een kinderdagverblijf bij Google, die de mogelijkheid biedt om anoniem zwart te maken via Google Maps. Dat verloopt weliswaar via Google Plus accounts, maar die kun je op andere naam aanmaken, zoals het betrokken account Helen Dijkmeijer. Een voorbeeld van een reactie:

‘Onbeschofte directie. Lieten bij de opening bijna alle kindjes tegelijkertijd wennen waardoor het een hysterische bedoeling was. Ze hebben onze zoon ruim 40 min.. in zijn bedje laten huilen alles ondergespuugd volledig overstuur. ze hadden het zo druk en daardoor hem niet gehoord. Alles draait om geld en goedkoop. Onze zoon destijds 4 maanden had een beetje moeite met wennen en daardoor kregen wij het advies iets anders te zoeken. Hebben we gedaan hij is daar heel tevreden wennen ging echt top. Moeten we wel 400 Euro betalen. Echt ongelooflijk! Eigenaren rijden wel in hele dure super de luxe auto’s. Schandalig, verder is het er super klein en peuters rennen door de baby’s heen.’

De reacties zijn gefingeerd met kinderen van verschillende leeftijden, en als ouders en als grootouders geschreven, om te doen lijken dat het om verschillende personen gaat.

‘Tussenpersoon’ Google dagen

In juni en in november 2015 eist de rechtsbijstandsverzekeraar van het kinderdagverblijf dat Google recensies verwijdert of onzichtbaar maakt en NAW-gegevens en IP-adressen van de schrijvers verstrekt.

Google weigert, want ze is ‘slechts tussenpersoon’. Google zegt dat de benadeelde het moet regelen met de recensent. En als de rechter mocht ingrijpen Google de recensie kan verwijderen en/of data verstrekken van de persoon in kwestie.

In januari 2016 spant het kinderdagverblijf met hulp van Paul Tjiam van Simmons & Simmons een kort geding aan tegen Google om deze te verplichten om IP-adressen te verstrekken. Google, bijgestaan door Dorien Verhulst en Remy Chavannes van Brinkhof, verdedigt het recht op vrije meningsuiting, ook wanneer de recensies anoniem of onder een pseudoniem zijn verschenen.

Google hanteert wel een notice and takedown-beleid via een webformulier om te klagen, maar gaat terughoudend om met verwijderingen. Mensen moeten maar naar de rechter stappen als ze slachtoffer zijn. Google wijst op het Burgerlijk Wetboek dat tussenpersonen vrijstelt van aansprakelijkheid.

Maar als de rechter Google twee weken geeft om de kwestie te bekijken, is het ineens wel in staat om te zien dat tenminste drie recensies niet deugen en haalt deze weg. Er was sprake van spam en van het kopiëren van eerder elders geplaatste recensies. Waarmee Google maar wil zeggen: we hebben het niet gedaan vanwege anonieme smaad.

De voorzieningenrechter mevrouw C.M. Berkhout vonnist in het nadeel van Google: ook de vierde, in februari 2016 pas geplaatste recensie moet weg. En Google moet wel de gegevens verstrekken van de degene(n) die de recensies plaatste(n): IP-adres, mailadressen achter de Google +-accounts en data en tijdstippen waarop de recensies zijn geschreven.

Echter, de eis van de recensiefunctie helemaal te verwijderen kan de rechter niet toewijzen. Ook de eis van het slechtoffer om in de toekomst gevrijwaard te blijven van valse recensies, kan niet worden toegewezen. Dan moet je wederom naar de rechter, want het recht op anonieme vrije belediging en valse bejegening is een groot goed.

Ziggo laf

De data leiden niet tot identificatie van de schrijver(s) van de recensies. Met de IP-adressen verkrijgt het kinderdagverblijf de bijbehorende NAW-gegevens van KPN, van een inmiddels afgesloten account. Ook via Ziggo/T-Mobile blijkt te zijn gerecenseerd, maar deze verzet zich tegen het verstrekken van gegevens. Pas als het kinderdagverblijf een dagvaarding kort geding stuurt, komt Ziggo met de NAW-data over de brug.

Uiteindelijk blijkt het om een en dezelfde persoon te gaan die zich van vier pseudoniemen bediende en vier keer een account kon aanmaken bij Google Plus. Want Google controleert niets; hoe meer accounts, des te beter.

Met de NAW-data kon het kinderdagverblijf een schadevergoeding eisen. Iedereen blijft anoniem in het vonnis. De dader N. is een bekende van het echtpaar dat het kinderdagverblijf runt en kampt met een burn-out en psychische problemen. Er was al een vermoeden wie de dader was. Immers, partijen hadden al eerder onderling bonje op ‘sociale media’, zo blijkt uit de uitspraak van de rechtbank Amsterdam.

De vordering van het dagverblijf bedraagt 38.000 euro voor (door DAS voorgeschoten) juridische kosten en geleden schade, onder meer voor tijd en inspanning om de andere ouders te kalmeren, plus reputatieschade waardoor nieuwe klanten wegbleven.

Dat laatste kan niet bewezen worden. De rechtszaak tegen Ziggo/T-Mobile was onnodig volgens rechter M.M. Korsten-Krijnen, want NAW-data waren volgens haar bekend via KPN. Resteert een schadevergoeding van bijna 14.000 euro, plus bijna 3.000 euro proceskosten.

Echter, de eis om de schrijver te gebieden om zich voortaan te onthouden van negatieve recensies, wordt afgewezen. Dat zou ‘preventieve censuur’ zijn. Wel heeft de dader spijt betuigd, wat de kans op herhaling verkleint.

Stichting Ondiepe Zakken

Advocaat Otto Volgenant van Boekx erkende tegenover NRC dat procederen ‘diepe zakken, veel moed en veel energie’ vergt. Om de gelddrempel te verlagen werkt Volgenant aan een plan voor een hulpstichting om personen die slachtoffer zijn van anonieme uitingen bij te staan.

Wellicht kan ook de wetgever die zich zo vaardig heeft gestort op ‘nepnieuws’ een blik werpen op de vrucht van het recht op vrijheid van meningsuiting onder anonimiteit. Lafheid loont, terwijl bij recensies en meningsuiting op sociale media een journalistieke toets ontbreekt met checken, hoor en wederhoor die anonimiteit kunnen rechtvaardigen.

(Photo by Piron Guillaume on Unsplash)