Een democratie krijgt de media die ze verdient

Deels omdat het de verkeerde vragen zijn, stellen Persephone Miel en Robert Faris van het Berkman Center for Internet & Society. Genoemde vragen gaan ervan uit dat één structuur - bestaande uit blogsposts, krantenartikelen, publieksbijdragen - de meest geschikte vorm is voor het bedrijven van journalistiek en het verspreiden van nieuws en informatie. Centraal in deze vragen staat de noodzaak een goed zakelijk model te vinden.

Miel en Faris pleiten voor een ander startpunt: media dienen tot versterking van de democratie. Dat moet de grondgedachte zijn bij het bedenken van nieuwe vormen van media. Dus de kern is niet het stand houden van bestaande mediabedrijven, het vinden van nieuwe bedrijfsmodellen of de professionele toekomst van bloggers. Niet de technologie, de wensen van adverteerders en consumenten maar de informatiebehoeften van de burger vormt hun uitgangspunt.

Het gaat erom een heldere vorm van journalistiek in te zetten die voldoet aan de basisfuncties van nieuwsmedia. Hoe krijgt deze een zo groot mogelijk bereik? Waaraan moet deze vorm voldoen om betrouwbaar te zijn? En tot slot dan toch nog; hoe kunnen we als gemeenschap deze vorm financieel opbrengen?

Burger ontmoet professional

Media bouwen meer en meer op samenwerking tussen bijdragen van burgers en professionele journalisten. Zoals de grote invloed van politieke blogs tijdens de afgelopen Amerikaanse presidentsverkiezingen aantoont. Denk bijvoorbeeld aan de blog Fivethirtyeight van Nate Silver waarop hij sinds maart 2008 middels statistieken voorspellingen van de uitslag publiceerde.

Silver's blog werd door veel politieke redacteuren van traditionele media geraadpleegd. Vorig jaar nam de Los Angeles Times de bekende blogger Tony Pierce in dienst om blogs te ondersteunen op de website van de krant. Daarmee neemt de krant de bijdragen van haar lezers serieus.

In zeven bijdragen analyseren medewerkers van het Berkman Instituut - samen met circa 100 andere mediaspecialisten - de belangrijkste veranderingen in het medialandschap vanwege de komst van digitale media. De bundel korte artikelen geeft, samen met de vier praktijkstudies, een overzicht van voornaamste dilemma's en uitdagingen.

In het hoofdartikel 'News and information as digital media come of age' beschrijven Miel en Faris hun uitgangspositie. Ze vinden het is te simpel om te spreken van tegenstellingen tussen oude en nieuwe media of burger- versus traditionele journalistiek. De grens tussen professioneel en amateur journalist vervloeit en de definities voor commercieel, publiek en gemeenschap media zijn aan het schuiven.

Vervolgens formuleren Miel en Faris zes kwesties die we moeten oplossen om in de nabije toekomst kwalitatief hoogwaardige en betrouwbare nieuwsvoorzieningen te behouden.

1. Traditionele mediabedrijven (zoals bijvoorbeeld De Telegraaf en PCM) bezuinigen op kostbare journalistiek werk zoals onderzoeksjournalistiek, wetenschap-, onderwijs- en buitenlandberichtgeving door hun teruglopende inkomsten en het snel afbrokkelen van hun economisch model.

2. Webmedia vullen niet alle gaten in die ontstaan in de berichtgeving door traditionele media.

3. Essentiële journalistieke onderdelen - zoals buitenlandcorrespondenten - hebben nog geen betrouwbare, duurzame basis gekregen in de online media omgeving

4. Burgers lopen het risico zich te baseren op on line media die niet betrouwbaar of omvattend zijn.

5. De deelname van media op internet is ongelijkwaardig verdeeld, delen van de wereld (zowel qua mensen als opvattingen) blijven buiten beeld

6. Pogingen om bovenstaande processen te begrijpen en eventueel te beïnvloeden, zijn tot nog toe beperkt gebleven wegens gebrek aan stevig empirisch bewijsmateriaal. De meeste veronderstellingen zijn gebaseerd op onvolledige informatie, anekdotes en intuïtie.

Het laatste punt is een voorspelbare slotopmerking. Maar hier is de paradox: ondanks heel veel publicaties over het onderwerp is er toch weinig bekend over de gevolgen van de veranderende mediaproductie en -consumptie voor het publieke bewustzijn, opinievorming en politieke en maatschappelijke betrokkenheid. Terwijl het toch cruciaal is om te weten hoe de informatiebehoeften van de miljoenen internetgebruikers veranderen.

Hoge ambities

Global Voices Online is met het project Voices without votes in samenwerking met persbureau Reuters een goed voorbeeld van een mengvorm van professioneel -en burgernieuws. Global Voices werkt tevens samen met Ohmynews, het Koreaanse succes op het terrein van burgerjournalistiek.

Echter, een lijst met voorbeelden van mislukte online nieuws en/of burgerjournalistieke projecten is eenvoudig zou veel langer uitpakken. Neem in Nederland de debacles van van Skoeps van PCM en Talpa en WatUZegt op WUZ.nl van De Telegraaf en Hartvan.nl van SBS. Publiek had geen behoefte aan het nijvdre werk van amateurs.

Hier was overigens niet 'publiek belang' het uitgangspunt, maar een uiteindelijk lucratieve dienst. Er was weinig tijd en geld om te slagen.

Het publieke belang wel voorop stellen is keihard werken, veel geduld oefenen, en er heel veel inzet en voorbereiding in stoppen. Dan nog moet je wat geluk hebben.

Miels en Faris geven een voorzet en selecteren vier terreinen die de moeite waard zijn om op te focussen door 'nieuwe coalities van mensen en organisaties die werken aan versterking van de media vanuit een publiek belang'.

1. Versterk de excellente journalistiek en maak daarbij gebruik van de beste technische, financiële - en management gereedschappen en technieken.

2. Bedien de publieksgroepen die aanwijsbare informatietekorten hebben

3. Registreer en grijp zo nodig in bij onvoldoende aandacht - qua hoeveelheid, kwaliteit en evenwichtigheid - voor originele berichtgeving over belangrijke maatschappelijke onderwerpen (armoede, onderwijs, gezondheidszorg)

4. Meet de werkelijke effecten voor de houding van de burgers ten opzichte van en kennis over de politiek in deze tijd van schuivende media.

Miel en Faris larderen hun verhaal met veel voorbeelden, inzichtelijke staatjes en grafiekjes. Hun artikel geeft een kort, bondig overzicht en is inzichtelijk geschreven. Uiteraard is het vanuit internationaal perspectief geschreven en met een stevig Amerikaans sausje overgoten.

Kunnen we er in Nederland wat mee, in het kleine taalgebied? Ja, Media Republic levert er een interessante opzet en voldoende ammunitie voor.

Monique Doppert
is freelance journalist en projectmedewerker ict/media bij Hivos. Ze schreef dit artikel op persoonlijke titel.