Helaas bevestigt het rumoer over de uitspraken van Buma waar ik al voor vreesde. Door het referendum polariseert het debat over nationale veiligheid en de nieuwe Wiv verder.

Velen vergeten kennelijk dat er voorafgaande toetsing is door de nieuwe toetsingscommissie inzet bevoegdheden (TIB, omen est nomen) alvorens een door de minister voorgelegde maatregel door de AIVD kan worden ingezet.

In de Kamer is bij de behandeling van de wet meermalen aan de orde gekomen dat er geen sprake kan zijn van een ongericht sleepnet, hetgeen ook door de minister is bevestigd. Het was mooi geweest wanneer de wet hier nog meer waarborgen had geboden, daar is ook door 29 academici in hun brief aan de Kamer om gevraagd, maar helaas zijn amendementen daartoe afgewezen.

Wel is een motie aangenomen waarin nog eens nadrukkelijk wordt uitgesproken 'dat de wettelijke eisen van noodzakelijkheid, proportionaliteit en subsidiariteit ook geïnterpreteerd worden en in de praktijk gebruikt worden als eisen die zullen leiden tot een zo gericht mogelijke inzet van bevoegdheden' (deze bewoordingen sluiten dus in beginsel een ongericht sleepnet uit). Het Kabinet heeft toegezegd de motie te zullen uitvoeren.

Dit kan eigenlijk ook niet anders omdat de jurisprudentie van het Europese Hof voor de Rechten van de Mens al eerder heeft aangegeven dat van een echt sleepnet geen sprak kan zijn.

Op de nieuwe toetsingscommissie rust nu de zware verantwoordelijkheid om vooraf erop toe te zien dat een en ander ook daadwerkelijk beperkt blijft tot het strikt noodzakelijke en toestemming te weigeren als dat niet zo is.

Eenzelfde afweging zal de CTIVD moeten maken bij het toezicht op de diensten. Helaas mis ik dus veel van deze nuanceringen bij de voorstanders van het referendum, waarmee niet gezegd is dat de nieuwe Wiv niet voor substantiële verbetering vatbaar is en opgepast moet worden voor teveel vertrouwen in de toekomst.

Het is daarom ook goed dat door een aantal belangenorganisaties overwogen wordt om delen van de wet voor toetsing bij de rechter voor te leggen. Daar hebben we meer aan dan een welles/nietes referendum.

Buma’s uitspraak is buitengewoon ongelukkig. Het geeft een signaal af van bestuurlijke arrogantie en niet willen luisteren naar burgers. Het maakt voorstanders van referenda extra actief en is natuurlijk koren op de molen van de oppositie (waarvan een deel overigens heeft ingestemd met de WIV en de gang van zaken rond het Oekraïne verdrag).

Het probleem is dat heel zwart-wit gesproken wordt over referenda. Bestuurlijk gezien is een bijlage zoals die er bij het Oekraïne referendum kwam, een nette uitkomst, waarvan verdedigbaar is dat die recht doet aan het referendum en tegemoetkomt aan bezorgdheden (toetreding Oekraïne).

In dit geval (WIV) zou het heel goed zijn als er een betere beschrijving komt van de bevoegdheden van inlichtingendiensten en duidelijkere begrenzingen ervan, daar zit de meeste zorg. Rutte e.a. hebben daar ook al op gehint. Zij willen de WIV beter gaan uitleggen.

Het probleem is echter dat in de media en door veel burgers (zeker de initiatiefnemers van een referendum) zo’n uitkomst zien als ‘verlies’. Er wordt voortdurend gezegd dat er ‘niks gedaan is met het Oekraïne-referendum’. Dat betekent dat de politiek nog maar op één manier kan luisteren naar een referendum: namelijk door het letterlijk over te nemen.

Als de meerderheid van de stemmers ‘tegen’ is dan is de hele wet van tafel. Daarmee gijzel je de politiek en daarom wil deze nu van het referendum af. Dit is overigens een probleem in deze tijd: luisteren naar de burgers betekent in de ogen van velen: letterlijk doen wat de burgers (bij meerderheid) zegt. Democratie is veel genuanceerder en rijker dan dat.

Mijn advies aan het kabinet: Laat eerst zien hoe je tegemoet wil komen aan de achterliggende bezorgdheden van burgers rond de bevoegdheden van de sleepwet en ga hem daarna pas effectief maken. Dat betekent even uitstellen – zoals nu op formele gronden gelukkig is gebeurd - ook al is deze door alle Kamers heen gegaan en dus democratisch gelegitimeerd.

Kennelijk spelen er in de samenleving bezorgdheden op een dusdanige schaal (zie aantal handtekeningen), dat je er iets mee moet. In zo’n geval moet je niet gaan leunen op 1 zetel meerderheid in een afgesproken coalitieakkoord maar het debat opnieuw aangaan in de Tweede Kamer op basis van een toelichting/bijlage op de WIV die recht doet aan bezorgdheden.

Ik denk niet dat we als burgers echt zitten te wachten op een referendum, maar we willen wel dat de politiek serieus werk maakt van onze bezorgdheden. Roepen dat je de wet sowieso gaat uitvoeren en dat je een referendum afschaft geeft precies het tegenovergestelde signaal.

Terwijl een ‘lone wolf’ in de VS weer acht slachtoffers maakt, waarvan blijkt dat hij in diverse systemen op de lijst stond, maakt de ergernis over het poppenkastreferendum in Nederland alleen maar groter. In de VS loopt men voor op ons met inlichtingenwerk en bevoegdheden, en ook daar blijft men verbeteren om causale verbanden te leggen en steeds meer aanslagen te voorkomen.

Op NPO1 werd ik door Sven Kockelmann gevraagd te debatteren met een van de initiatiefnemers die net zijn quotum had gehaald voor het houden van een referendum dankzij Televizierring-winnaar Arjen Lubach. Laatstgenoemde weigerde deelname aan het radioprogramma en de initiatiefnemer gaf aan de wet niet helemaal te hebben gelezen!

Poppenkast over zo'n serieus onderwerp ergert mij. Ik vind dat de bewaartermijn voor data in de wet nog kan worden verruimd door langer dan 3 jaar op te slaan! Stel dat wetenschappers al hun boeken met een druk van 3 jaar of ouder zouden vernietigen? Is er dan nog wetenschap?

Het publiek moet beter worden uitgelegd dat alle gegevens die worden verzameld, versleuteld kunnen worden opgeborgen zonder dat zij zijn ingezien. Na toestemming kan men dan gericht ontsleutelen en onderzoek doen

En dat allemaal om aanslagen te voorkomen. Ik hoop oprecht dat er geen aanslag in Nederland nodig is om mijn gelijk te halen!

En dat referendum? Hoeveel kost dat? Wie mogen dat betalen? Wie hebben pech dat we die miljoenen daar niet aan kunnen besteden? Het is een dure klucht.

Mijnheer Buma, met uw opmerking tracht u mensen te ontmoedigen om op het referendum te stemmen. Dat is ondemocratisch, en waarschijnlijk afgekeken van de US presidentsverkiezingen en het Brexit-referendum, waar dat ook werkte. ‘heeft geen zin om te stemmen, joh.’

Of wilt u de burgers met opzet boos maken. De sleepwet is ondanks zeer grote afkeuring door deskundigen en mensen uit allerlei geledingen toch aangenomen door de Kamer. Wat we nu willen is niet meer ontraden of een raadgevend referendum, maar een correctief referendum.

We willen iets rechtzetten wat als proces duidelijk mis aan het gaan is. Het gaat m.i. helemaal niet om terroristen te vinden en te volgen. Daarvoor zijn al lang adequate middelen, en een sleepnet voegt daar zonder een groter aantal goede speurders niks aan toe. Neen het gaat waarschijnlijk om meer controle en macht over de burgers die blijkbaar niet meer worden vertrouwd om in vrijheid te handelen, te denken en met elkaar te bespreken en te creëren. Een soort van thought-policing. Dat willen we niet.

Kijk eens wat verder voor u uit. Het is bij de deskundigen evident dat in een aantal landen het sleepnet gecombineerd wordt met bestanden van de social media (die te koop zijn voor commerciële doeleinden. Die big data systemen kunnen vervolgens mensen individueel (en dus ook politiek) profileren. Daarmee kan je mensen in een aantal van elkaar geïsoleerde bubbles stoppen waarbij ze alleen die info langs zien komen die bevestigen wat ze zelf ook al vonden. Heerlijk comfortabel. Deden de media altijd al.

En vervolgens kan je deze mensen met subtiele psyops met hele bubbels tegelijk in mening verschuiven (mass manipulation) om ze op bepaalde kandidaten te laten stemmen. Welk kamerlid wil dat nou niet?

De Albert Heijn doet dat waarschijnlijk al. Maar politiek is dit ongewenst omdat het gelijk staat met dictatuur, zonder enige democratie. Autoritarianism heet dat en het steekt in vele landen de kop op.

Op vragen van Netkwesties over de Wiv ben ik eerder ingegaan. Ik hoop op een genuanceerd debat en verzet met tegen onjuiste oneliners van Amnesty en de studenten.

Ik vind dat de analyse van Netkwesties over het Regeerakkoord en de Wiv klopt. Met de conclusie van dit verhaal kan ik het alleen maar hartgrondig eens zijn: angst zaaien van beide zijden is contraproductief en helpt de discussie niet verder.

Delen van de wet zijn al per 1/9 ingegaan; de rest zou 1/1 volgen en dat wordt 1/5. Het referendum kan dus hooguit gaan om een reparatiewet, die delen van de door het parlement aangenomen wet alsnog aanpast.