Foto: Tijn de Vos (student master Mathematics) , Luca van der Kamp (student master of Logic), Nina Boelsums (student Industrial Design), Marlou Gijzen (student master of Logic) en Joran van Apeldoorn (phd Quantum computing) (van links naar rechts op de foto, gemaakt door Annelene Schulze)

Tijn de Vos spreekt in een kort interview namens de initiatiefnemers die vrijdagavond net in vergadering bijeen zijn.

Arjan Lubach werd vrijdag in NRC de Jan Roos van links genoemd door Christiaan Weijts, de zaterdagmorgen erna ook op de vóórpagina van de Volkskrant, met een vraagteken. Wat vinden jullie daarvan?

‘Ik denk dat Lubach met zijn aandacht voor het referendum een inhoudelijk punt heeft willen maken gericht tegen de Wiv. Zoals hij ook twee jaar geleden al inhoudelijk op deze wet heeft geschoten. Hij is het niet eens met deze wet en wil daarom het publiek aanspreken. Net als wat wij nu doen. Ik wil me verder niet uitlaten over Jan Roos.’

Waarin verschillen jullie van Jan Roos met zijn Oekraïne-referendum?

‘Wij willen een inhoudelijk debat over deze wet en wij vinden het belangrijk dat het volk nog een keer over deze wet nadenkt. Het referendum is daartoe voor ons een middel en niet een doel op zich.’

Ook Jan Roos keerde zich tegen democratische besluitvorming, in wezen doen jullie toch hetzelfde?

‘Wij denken dat deze wet gaat over een verandering van macht die verschuift van het volk naar de geheime diensten. Het neemt vrijheden af op het gebied van privacy en meningsuiting. We denken daarom dat dit een onderwerp is dat heel Nederland aangaat en dus extra geschikt is voor een referendum.

De referendumwet is er juist om democratie te bevorderen en niet om die tegen te werken. Dat kan niet het doel zijn van de wet.’

Ook Roos begon de actie omdat hij meende dat er macht zou verschuiven, naar Brussel, en vrijheden ons daarmee worden afgenomen. In hoeverre wijkt jullie actie dan af van de zijne?

‘De Wiv kan mensen persoonlijk raken. Het gaat over eigen privacy en eigen manier van meningen vormen, wetend dat er iemand over je schouder zou kunnen meekijken. Dat je afgeluisterd kunt worden terwijl je niet verdacht bent.
Het sluit aan op het persoonlijke leven van burgers. Daarom vinden velen het ook erg als ze dit horen. Ze schrikken als we ze infomeren op straat. Het Oekraïne-referendum was voor de mensen toch meer een ver-van-m’n-bed show.’

Jullie menen dat het persoonlijk leven van Nederlanders concreet geraakt zal worden door de uitvoering van bevoegdheden die de Wiv zal bieden?

‘We denken dat de wet nu vrijheden zal bieden aan de diensten die mensen wel degelijk kunnen raken en dat het mis kan gaan. In de wet moet beter en duidelijker worden begrensd wat de diensten mogen. Dat was ook de kritiek van de Raad van State en de toetsingscommissie. De wet biedt te veel vrijheden en te weinig waarborgen voor burgers.’

Welke vraag wordt er in het referendum gesteld aan de Nederlandse bevolking?

‘Officieel stelt de Kiesraad dit vast en heeft de zeggenschap. Wij hebben het makkelijk gemaakt voor burgers om een referendum aan te vragen en we hebben er verder niets over te zeggen.’

Welke vraag vinden jullie dat er gesteld moet worden?

‘Veel delen van de Wet op de inlichtingen en veiligheidsdiensten vinden we niet goed. Het doel van het referendum is dat dat de wet opnieuw wordt besproken en overwogen. De precieze vraagstelling hebben we niet op het netvlies.’

Dan zou de vraagstelling kunnen zijn: moet deze wet terug nar de Tweede Kamer?

‘Dat zou kunnen.’

Tweederde van de Eerste en Tweede Kamer stemde voor. De nieuwe samenstelling van de Tweede Kamer is wat rechtser en meer pro justitie dan bij de behandeling van de WIV afgelopen winter. Zou het parlement zich toch meer moeten richten op de zorgen van het volk?

‘Niet enkel van het volk, ook van andere instanties die zich over de WIV kritisch hebben uitgelaten, zoals de Raad van State, een groep wetenschappers en privacygroeperingen.’

Welke onderdelen willen jullie absoluut geschrapt of aangepast zien in de Wiv?
 

‘Ik kan er niet precies inhoudelijk op ingaan, maar ins onze campagne lag de nadruk het grootschalig zogenoemd ‘onderzoeksopdrachtgericht’ aftappen en afluisteren. Dat moet er sowieso uit.’

Wat vinden jullie van de eerdere Kamerdebatten over de Wiv?

‘Er zijn veel onderwerpen uitgebreid in debat gekomen, maar wij vinden dat er onvoldoende rekening gehouden is met alle geuite kritiek op de Wiv. Ook de internetconsultatie is niet genoeg meegenomen in de uiteindelijke wetstekst.  Daarom zijn wij van mening dat de wet in de huidige vorm niet kan worden doorgevoerd.’

Bij heel veel wetsvoorstellen wordt kritiek niet verhoord door een meerderheid. Zijn die allemaal rijp voor referenda?

‘Daar kunnen we geen uitspraak over doen. Wij vinden specifiek met deze Wiv dat die zo niet doorgevoerd kan worden en daar wilden we wat mee doen.’

Gaan jullie meer wetgeving in Nederland inbrengen voor een referendum, bijvoorbeeld de Wet Computercriminaliteit III, met ook vergaande digitale bevoegdheden, maar dan voor opsporing?

‘Nee, ik weet vrij zeker van niet. Wij kwamen met vijven bij elkaar omdat we de Wiv niet goed vonden. We zijn niet bij elkaar gekomen om een referendum te houden en hebben daar een wet bij gezocht.’

Jullie zijn bèta-studenten. Is dat toeval of kijken jullie met een andere blik?

‘We kennen elkaar om die reden. Ik denk wel dat wij relatief veel inzicht hebben in de digitale betekenis van de wet. Anderen hebben daar wellicht meer moeite mee of realiseren zich dat niet. Wij beseffen in ieder geval hoe veel invloed technologie heeft op het dagelijks leven.’

Vinden jullie het leuk om dit te doen?

‘Ja, we hebben er veel plezier in om dit te doen en dat het geslaagd is. Het is erg leuk hierover te spreken en debatteren, maar we zijn geen studenten Politicologie of actievoerders pur sang. Onze interesses als studenten liggen elders…’