Een land met 16 miljoen providers

Innovaties in communicatie moeten de ruimte krijgen, want zij zijn cruciaal voor de Nederlandse economie. Daarom dienen toezichthouders zich, met wettelijke rugdekking, afzijdig te houden bij nieuwe initiatieven. Ook als de overheid minder controle krijgt over de inhoud van de communicatie dan zij voor de strijd tegen het terrorisme zou wensen.

Internetbedrijven Google en Skype kondigden enkele maanden geleden aan geld te steken in het Spaanse bedrijf Fon. Dat bedrijfje wil op grote schaal draadloos internet door gebruikers laten delen. Elk lid van dat netwerk dat het eigen draadloze toegangspunt beschikbaar stelt, krijgt gratis toegang tot alle andere draadloze toegangspunten. Het nut van zo'n gemeenschap groeit exponentieel. Een analoog voorbeeld is Skype, een programma waarmee ruim 260 miljoen gebruikers via hun pc met elkaar kunnen bellen.

Draadloze communicatie via WiFi heeft daarmee de potentie om, jaren na de introductie, alsnog een 'disruptive technology' te worden. Zo'n technologie ondermijnt de bedrijfsmodellen waar decennialang op vertrouwd is. Om te overleven moeten gevestigde ondernemingen zich vergaand aanpassen. Wat gold voor de fabrikanten van typemachines, geldt ook voor overheden en wetgevers, die hun wetten en regels moeten herzien.

De markt voor draadloos breedbandinternet kan er door initiatieven als van Fon radicaal anders uit komen zien. Ten eerste kunnen telecombedrijven, die enkele jaren geleden UMTS-licenties voor hoge prijzen kochten, die licenties wellicht lang niet terugverdienen. Ten tweede kan de rol van de internetprovider onder druk komen te staan als de abonnees opstappen omdat de direct toegang krijgen via de buren.

Hoe moet de wetgever reageren als er straks 7 miljoen (woningen) internetproviders zijn in Nederland? Al enkele jaren kent Leiden een succesvol project, waarbij vrijwilligers een stadsdekkend netwerk verzorgen: Wireless Leiden, niet-commercieel, zonder overheidsbemoeienis, met een flinke gebruikersgroep en veel innovatie. Maar hoe lang gaat het stimulerende gebrek aan overheidsinterventie bij Wireless Leiden nog duren?

Regulering kan op korte termijn goed zijn voor de concurrentie, maar kan ook innovatie in de weg staan. De Telecomwet legt de aanbieder allerlei verplichtingen op, zoals registratie bij toezichthouder Opta, bewaarplicht van verkeersgegevens en aftapverplichtingen. Daadwerkelijke handhaving van die verplichtingen zou vermoedelijk het einde van Wireless Leiden betekenen.

De bewaarplicht voor verkeersgegevens, die inmiddels is vastgelegd in een Europese Richtlijn, legt een zware administratieve last op elke telecomaanbieder en internet service provider. Grotere bedrijven kunnen die last wel aan. Maar hij vormt een onevenredig zware belasting van het (innovatieve) midden- en kleinbedrijf. En bovendien gaat de verplichting uit van een centraal aanspreekbare rechtspersoon, terwijl de zeggenschap over het netwerk bij peer-to-peer achtige arrangementen zoals Fon en Wireless Leiden nu juist grotendeels ontbreekt.

Telefonie en internettoegang zijn een economische factor van groot belang. De drijvende kracht daarachter is innovatie. In plaats van beperkingen op te leggen, zou juist de ontwikkeling gestimuleerd moeten worden. Allerlei wettelijke eisen voor het aanbieden van telefonie via VoIP en internet via WiFi zouden op z'n minst opgeschort moeten worden om innovaties als van Fon de ruimte te bieden. De keerzijde - verminderde controle op de aard van de communicatie - moet de overheid voor lief nemen.

*) Dr Laurens Mommers en dr Gerrit-Jan Zwenne zijn verbonden aaneLaw@Leiden, Centrum voor Recht in de Informatiemaatschappij van Universiteit Leiden. Laurens Mommers werkt daarnaast bij Legal Intelligence, Gerrit-Jan Zwenne is advocaat bij Bird & Bird.