Het werk van filmmaker Kelly Nyks vormt het hoofdbestanddeel van dit hoofdstuk over familie van Hans Nyks, dat over zakelijke activiteiten handelt. De weergave is vrijwel geheel gebaseerd op informatie uit openbare bronnen.

Hans Nyks verstoorde het privéleven van een aantal Nederlanders door hen op te laten bellen met (niet zelden ongewenste) aanbiedingen van Pretium en Privilege. Hoe staat met zijn eigen privéleven voor zover dat een relevant beeld oplevert voor zijn zakelijk handelen? Waar raken privé - en zakelijke aspecten elkaar? Een vraaggesprek weigerde hij.

Ex-werknemer Koert Klerk - die volgens Hans Nyks een onbetrouwbare bron is - zegt daarover: ‘Dit type leiders toont bijna altijd één overeenkomst: hun privéleven is een grote mislukking en een puinhoop. Ze zijn niet happy. De behoefte om personeel te onderdrukken is puur compensatiegedrag.’

Dat betekent niet dat in deze reportage Nyks’ privacy onnodig met voeten getreden kan worden. Waar liggen privacygrenzen? Dat is een eeuwige journalistiek-juridische vraag. In profielen van bijvoorbeeld de publieke omroep (KRO) en de Volkskrant (Jan Tromp) – beide zeggen privacy te eerbiedigen – worden privépersonen opgevoerd en benaderd om een portret van een persoon te completeren.

Ik benaderde twee familieleden van Hans Nyks die voor een journalistiek profiel inclusief karakterschets van belang waren: zijn zoon Kelly en schoonzoon Arjan Paulussen. Geen van beiden reageerde serieus. En ik twijfelde over het benaderen van andere familieleden, vanwege de druk van rechtszaken.

Ik heb een aantal personen gebeld met de naam ‘Niks’ om erachter te komen of wellicht jeugdtrauma’s een rol speelden in het zakelijk harde optreden van Hans Niks, later Nyks. (Zie ook deel twee over het mijnongeluk in 1941). Plus een paar Nyksen. Een enkeling heeft Hans Nyks opgebeld en keerde terug in een dagvaarding.

Geboren in Geleen

Hans Nyks werd geboren als Hans Niks op 23 november 1941 in Geleen, een oorlogskind. In die plaats woonde toevalligerwijs nog een Hans Niks maar die overleed in 2013 en was geen familie volgens diens weduwe. In Zuid-Limburg is nog een twintigtal Niksen te vinden via het telefoonboek, KvK en andere bronnen. Ze kennen geen familielid dat z’n achternaam liet veranderen in Nyks.

Het Meertens Instituut telde in 2007 nog ruim 300 personen die zich als Niks door het barre leven ploegden. En als Nyks minder dan vijf personen, wonend in onder meer Emmen en in Noordwijk. Hans Nyks rijdt niet dagelijks uit Emmen naar Pretium in Haarlem. Dus…

Hans (J.M.K.) Niks wordt genoemd als inwoner van Loosdrecht in een oud geschrift over Breukelen als koper in 1969 van ‘panden Dannegracht 10’ die flink verbouwd werden. Hij was toen 27 jaar oud, maar had al zakeninstinct. Deze lokale geschiedschrijving vermeldt ook:

‘In 1979 verhuisde de heer Niks met zijn vrouw en twee kinderen naar Laren, vanwaar hij emigreerde naar het geboorteland van zijn vrouw, de Verenigde Staten van Amerika.’

Hans Nyks ging in de jaren tachtig in de VS aan de slag voor uitgeefconcern VNU. Daarvoor was hij werkzaam voor McKinsey, een adviesbureau dat enkel briljante personen aanneemt als adviseur. Nyks adviseerde VNU en werd door de baas van het concern, Joep Brentjens, gevraagd in dienst te komen. De zus van Nyks, Paula Niks, werkte volgens enkele bronnen op het directiesecretariaat van VNU voor onder anderen Brentjens.

Boek Amerikaanse echtgenote over Nederland

Over de zakelijke kanten van Hans Nyks in de Verenigde Staten staat veel in het artikel over zijn periode bij uitgeefconcern VNU in de jaren tachtig. Daar veranderde hij zijn oorspronkelijke achternaam Niks in Nyks. Wellicht omdat velen hem toch al aanspraken als ‘Nikes’.

Hij had ongetwijfeld geen zin meer om in de VS de betekenis van zijn achternaam uit te leggen: ‘I’m Hans Nothing’. Een vrouwelijke ex-medewerker bij Pretium: ‘De naam Niks past natuurlijk ook niet bij hem.’

Hij trouwde in Nederland met de Amerikaanse Ruth Corkum. Op 27 mei 1967 kondigde het paar in het Algemeen Handelsblad en De Telegraaf de verloving aan vanuit Eugene (Oregon) waar Niks studeerde.

[ 30 januari 2018: alinea geschrapt na gewonnen rechtszaak]

Als ‘Ruthi Niks-Corkum’ schreef ze, samen met Carolyn Gelderman-Curtis, ‘Inside Information. The complete guide to Holland’. In juni 1979 verscheen er een leuk artikel over in De Telegraaf

Deze uitgave is nog te vinden in Google Books en bij Amazon. Amazon toont de gegevens uit 1986, Google uit 1998. Dan blijkt er nog een derde editie te zijn uitgekomen bij Brill Academic in 2003, waar ze nog steeds staat onder de naam Ruthi Niks-Corkum. Ook staat Johannes (Hans) Nyks zelf nog in die databanken.

Partner van Pretium

Hans Nyks wordt door ex-medewerkers beschreven als een man met een intense relatie met medewerkers; negatief en positief. Zijn huidige partner (naam geschrapt uit privacyoverwegingen) werkte voor Pretium als secretaresse en HR-manager en hielp mee aan productie van tijdschriften. Zij werd de partner van Hans Nyks. Zakelijk werd privé.

Een ex-werknemer ondervond daar hinder van. Hij vertelde dat de toezegging van Nyks voor een definitief contract, in het bijzijn van de HR-manager niet gestand werd gedaan. ‘Zij sprak hem niet tegen, want ze was zijn partner.’

Hij is de enige niet. Ex-werknemer Wilfred Beens verloor naar eigen zeggen een rechtszaak als gevolg van de privérelatie van Nyks: ‘Ik deed, samen met collega’s, de cursus Assurantie B om als directeur van Pretium Finance te kunnen fungeren.

Ik kreeg na het behalen van het certificaat de beloofde bonus niet. De rechtszaak hierover heb ik uiteindelijk verloren door een verklaring van de HR-manager, zijn vriendin.’

(Uiteraard is ook dit voor wederhoor voorgelegd, maar Hans Nyks reageerde er niet op.)

Op sociale media is deze partner terughoudend en Pretium en DEM/Pretium noemt ze nergens als ex-werkgever, noch de naam Nyks of hun gezamenlijke zoon. Ze sloot haar LinkedIn profiel voor niet-relaties, haar Twitter-deelname is gesloten. Activiteit was minimaal. Op Facebook was iets openbaar, met een bescheiden oogfoto. Ze vermeldde wel haar studies, maar niet haar werkkring Pretium/DEM. Op Vimeo opende ze een eigen pagina, ook met links naar films van de zoon uit het huwelijk van Hans Nyks.

Zoon bekend filmmaker

Deze zoon Kelly Nyks speelde eerder als acteur bijrollen in onder meer Legally Blond (2001) en Helter Skelter (2004). Samen met Jared Scott was hij gedurende enige tijd een bekende filmmaker in de VS met de gelauwerde documentaire Split: A Divided America uit 2008.

Deze toonde de scherpe verdeeldheid tussen ‘rood’ (Democraten) en ‘blauw’ (Republikeinen). In 2012 gevolgd door Split: a Deeper Divide. De beide films vormen, vind ik, een uitstekende opmaat, om de presidentsverkiezingen van 2016 ook beter te begrijpen. Jammer dat het vervolg er niet kwam.

De relatie van vader en zoon Nyks ook een zakelijke component: Hans Nyks en zakenpartner Roger Craver staken geld in de eerste ze productie en staan als financiers (‘co-producers’, Wikipedia mei 2016) in de annalen.

Op 1 november 2012 waren Kelly Nyks en zijn film uitgebreid in beeld (vanaf 26.40 minuten) in het programma De Vijfde Dag van de EO. Het was een boeiende reportage van Margje Fikse met Amerikaanse kiezers, die de verdeeldheid uitstekend illustreerde. De link met zijn vader Hans Nyks van het omstreden Pretium werd niet gelegd.

Kelly Nyks veroverde de wereld met zijn films en werd geïnterviewd op vele festivals. De eerste ‘Divide’ film werd ook vertoond op de Idfa in Amsterdam. In 2013 gevolgd door de Amsterdamse vertoning van de documentaire Do the Math over het bedreigde milieu.

Split: A Divided America (2008):
(Website Splitdoc.com is gesloten)
IMDb
Trailer op YouTube
Animaties uit de film op Vimeo
Wikipedia
Facebook
Reportage op CNN
Interview Kelly op PressTV
Festivalpresentatie met Kelly in Dallas.

Split: A Deeper Divide ( het vervolg uit 2012):

Op IMDb
Trailer op YouTube
Een lange discussie op Hill Center
Recensie New York Times
Recensie Hollywood Reporter
Recensie op Variety
Kelly Nyks op New York Times

Amerikaanse politieke films

De website van PF Pictures meldde dat het bedrijf kantoor hield op 20 Broadway Ste 106 Brooklyn, New York, 11249. Het productiehuis profileert zich als maker die aanzet tot actie: ‘We are devoted to artful and arresting stories that make action irresistible.’ (2016)

In de keiharde Amerikaanse markt kon Kelly Nyks met zijn tweede ‘Divide’ film het succes van de eerste niet prolongeren. Overigens had Kelly ook te maken met een slecht geheugen van Amerikaanse media. Bij het uitkomen van zijn tweede film werd nauwelijks aan de eerste gerefereerd. Op de pagina over hem bij New York Times wordt de eerste editie uit 2008 niet eens genoemd.

Kelly Nyks toont nu met Jared Scott zijn films op een eigen kanaal op Vimeo. Daar staan boeiende documentaires met titels als Requiem for the American Dream (2015), Impossible (2014), Money is Material (2013), The Artificial Leaf (2012) en Disruption, over de destructieve gevolgen van de gebrekkige aanpak van klimaatverandering.

Ter promotie ging Kelly Nyks schrijven voor Huffington Post, maar dat bleef tot één bijdrage beperkt. Hij is meer een filmende dan schrijvende journalist.

Met Noam Chomsky in Amsterdam

Requiem for the American Dream (trailer op Vimeo), gemaakt door Kelly Nyks met filmpartner Jared Scott en met Peter Hutchison, werd vertoond op het Idfa-festival in Amsterdam in 2015. Het is een documentaire over de bekendste Amerikaanse taalkundige en sociaal criticaster Noam Chomsky. (beschrijving film).

Toonaangevend filmblad Variety schreef een zeer lovende recensie. In Nederland liep menigeen achter Thomas Piketty aan vanwege zijn wetenschappelijk onderbouwde boodschap over groeiende ongelijkheid, maar Chomsky is een aantrekkelijker verteller. 

Op 6 april 2016 sprak Kelly Nyks voor The Adams Institute over deze documentaire in De Rode Hoed in Amsterdam. Daar vond ook een discussie plaats over groeiende ongelijkheid met econoom Rens van Tilburg van de Universiteit Tilburg en journalist Charles Groenhuijsen. Bij de credits worden de moeder en zus van Kelly Nyks genoemd maar niet Hans Nyks en Roger Craver.

Rechtse vader en linkse zoon?

Boeiend in het licht van de biografie van Hans Nyks die onderdeel is van onze serie is de ‘linkse’ aandacht van zoon Kelly met de bepaald niet als links bekende staande vader opvallend. Temeer daar deze geld stak in zijn producties. Opmerkelijk is voorts dat vader een strijd voert met de media en journalistiek en zoon erin actief is.

Kelly jr. is nogal activistisch. Zo berichtte The Boston Globe met Kelly Nyks als bron dat vier personen werden gearresteerd in New York op 29 april wegens het illegaal plakken van posters voor zijn nieuwste film Disobedience. Kelly werd genoemd als artist in residence van het Harvard’s Derek Bok Center for Teaching and Learning. De film Disobedience is gericht tegen de fossiele brandstofindustrie en gratis te downloaden.

'Trump president? Terug naar Nederland'

Er stond op 30 april 2016 een interview met Kelly Nyks in het Haarlems Dagblad: dat hij was geboren en getogen in Breukelen en met zijn Nederlandse vader en Amerikaanse moeder naar de VS emigreerde op zijn zevende jaar.

Kelly volgde een opleiding aan de Actors Studio in New York, speelde een rol in de film Legally Blonde. Dat leek het begin van ‘een glanzende filmcarrière…Maar het liep anders: omdat de opnamen van ‘Legally Blond’ nog bezig waren moest Nyks bedanken voor een grote rol in Phone Booth’ van Joel Schumacher.’

Nyks speelde in een HBO-serie en in films van Tjebbo Penning, maar de loopbaan als filmacteur lijkt voorgoed gestrand. Hij is ‘blij’ met de wending richting het maken van documentaires, zegt hij tegen het HD.

En ook dat als Donald Trump president wordt, hij zal terugkeren naar Nederland. ‘Ik zou mij doodschamen voor mijn Amerikaanse paspoort.’

Zijn opvatting dat ‘ongebreidelde economische groei een fatale utopie is’ die ‘ons ook nog eens diepongelukkig maakt’ lijkt Kelly niet met de paplepel van vader ingegoten. Zie de bontjassen, privézwembad en beleggingen in eerdere artikelen over zijn vader.

‘Gebrouilleerde relatie’

Op 26 november 2012 mailde Kelly me op verzoek zijn telefoonnummer met de mededeling ’look forward to hearing from you’. Zodra hij vernam dat het gesprek over zijn vader zou gaan, beëindigde hij het abrupt. Ik belde hem nog een paar keer en hij antwoordde met een telefoontruc (het zit in de familie ;-): ’wacht even, ik bel je zo terug’.

Roger Craver, tot voor kort zakenpartner van vader Nyks, zei in het vraaggesprek met hem dat vader en zoon een moeizame relatie hadden en op dat moment gebrouilleerd waren. Dat heb ik niet kunnen checken.

Misschien komen beide grote talenten nog eens samen in een documentaire over verleiding met telemarketing.

Schoonzoon bij KPN

Net zo opmerkelijk, misschien zelfs ambivalent, is de werkkring van schoonzoon Arjan Paulussen. Hij was in dienst van KPN van 1995 tot 2002, terwijl KPN – ook in juridische procedures - de grote opponent van Hans Nyks en Pretium Telecom was. Paulussen was van 1999 tot 2002 verkoopdirecteur bij KPN US Inc. in New York.

Net als Nyks heeft Paulussen een internationale zakenloopbaan. In 2013 werd hij Managing Director Australia & New Zealand voor Lexmark, maker van onder meer printers. Sinds augustus 2016 leidt hij een Lexmark-vestiging in de VS.

[ 30 januari 2018: alinea geschrapt na gewonnen rechtszaak]