Ouderwets delen is veel beter dan keiharde onlineplatforms

Het begon zo mooi. In plaats van meer, meer, meer, moeten we naar minder, minder, minder. Maar hoe doe je dat met een groeiende wereldbevolking? Nou ja, eigenlijk heel simpel. In plaats van dat iedereen dezelfde spullen in bezit heeft, moeten we juist deze spullen, producten en diensten met elkaar delen. En voilà, de nieuwe deeleconomie is geboren.
Waarom je huis leeg laten staan tijdens je vakantie, terwijl anderen daar toch veel plezier van kunnen hebben. En waarom elke dag in je SUV naar je werk rijden, terwijl je gemakkelijk vier collega's had kunnen meenemen. En waarom die nieuwe klopboor aanschaffen, terwijl je buurman om de hoek er ook een heeft? En waarom die lastige onderhoudsklus zelf doen, terwijl die gepensioneerde bouwvakker bij jou in de buurt er nog best graag iets bij zou doen?

Langs de kassa

In een perfecte lokale gemeenschap zouden dit soort initiatieven spontaan ontstaan. Voor een lastige klus belden mijn ouders altijd oom Gerard die reuzehandig was. Menige vakantie hebben mijn ouders doorgebracht in het mooie huis van de familie Plasmakers wanneer die op vakantie waren. En mijn moeder paste regelmatig op de kinderen van de buren.

In de individualistische maatschappij van vandaag de dag ontstaan dit soort verbanden niet spontaan, maar hebben we daar onlineplatforms voor nodig. Airbnb voor kamerverhuur, Uber voor mobiliteit, Peerby voor gereedschap, Helpling voor schoonmaaksters.
Voor dit soort georganiseerde platforms die vragende partijen en aanbieders verbinden geldt het 'winner takes it all'- effect. Door hun grootschaligheid en het ontwikkelen van een dominante standaard kunnen deze onlineplatforms zich een onevenredig deel van de marges toe-eigenen.

Onder deze onlineplatforms had oom Gerard waarschijnlijk in plaats van koffie met gebak een deel van zijn betaling moeten afstaan aan het platform en hadden mijn ouders voor het oppassen op het huis van de familie Plasmakers een opslag moeten betalen aan Airbnb. De mooie informele deeleconomie die we ooit hadden, lijkt te zijn gemuteerd in een keihard kapitalistisch transactioneel platform.

Liever gemeenschapsplatforms

Airbnb ontwricht de hotelmarkt, Uber de taximarkt en Peerby de doe-het-zelfmarkt. Vaak is de rechts- en inkomenspositie van de aanbieders op deze onlineplatforms abominabel; fulltime 'UberPop'-chauffeurs en 'Handy'-schoonmakers komen in de VS nauwelijks boven het bestaansminimum.

Hoe kunnen bedrijfstakken die ontwricht worden door deze nieuwe onlineplatforms zich aanpassen? De eerste optie is het tegenhouden van die onlineplatforms door een beroep te doen op handhaving van de bestaande marktverhoudingen door de overheid. Zo proberen taxibedrijven UberPop buiten de deur te houden door erop te wijzen dat zij niet voldoen aan de Taxiwet; zij hopen dat Uber door het opleggen van boetes door de Inspectie Leefomgeving en Transport het hazenpad zal kiezen. Vooralsnog heeft dat weinig effect.

Veel effectiever is het ontwrichten van de dominantie van commerciële onlineplatforms door het oprichten van alternatieve community-onlineplatforms. Zo is het initiatief van Rotterdamse taxichauffeurs om te werken met de Taxify-app, waarbij taxichauffeurs slechts 1,5 euro per rit afstaan, veel effectiever. Maar denk ook aan eerlijke onlineplatforms gericht op duurzaamheid en het delen van bezit, zoals we dat ook deden in de tijd van mijn ouders.

*) Henk W. Volberda is hoogleraar strategisch management & ondernemingsbeleid aan de Erasmus Universiteit. dit artikel verscheen eerst in de Volkskrant