Minister Donner gewaarschuwd voor politiek risico Demmink

Dat zegt Borghouts in een vraaggesprek over de gevoelige relatie tussen de bewindslieden van Justitie, het Openbaar Ministerie en de ambtelijke top van het departement.

Piet Hein Donner, destijds zijn minister van Justitie, nu vice-voorzitter van de Raad van State, wil niet regeren. Dat was hij toch niet van plan, maar nu heeft hij een mooie reden: “De zaak is onder de rechter.”

Wat herinnert u zich van het overleg met het OM?

“In mijn tijd was er met het College van PG's maar een keer of twee, drie per jaar overleg. Maar met de voorzitter een paar keer per maand, destijds met Doctors van Leeuwen, Ficq en De Wijkerslooth. Het was altijd een gesprek met drieën, de minister, de voorzitter en ik. Soms was er wel een nagesprek met alleen de minister en de voorzitter of tussen mij en de voorzitter. Daar werden politiek gevoelige strafdossiers en beleidsmatige zaken besproken. Van die besprekingen op maandag zijn nooit notulen gemaakt want het waren vertrouwelijke gesprekken.”

En informeel overleg met het OM?

"De voorzitter van het College sprak ik zeer regelmatig over lopende zaken. Dat ging meestal over het beheer, zoals bezuinigingen of de overgang destijds van een deel van het ministerie naar het parket-generaal. Soms over (voortgang van) inhoudelijke zaken."

Welke zaken herinnert u zich uit het reguliere overleg?

"Afgezien van een Rolodex-onderzoek, nagenoeg geen. Ik probeerde dat zo snel mogelijk te vergeten want ik wilde er verder niet mee belast worden. Het overleg was ook informerend. De voorzitter van het College bracht zaken aan en de minister gaf daar haar of zijn mening over. Mijn bijdragen waren beperkt. Het was meer een gedachtewisseling. Bovendien moest de minister wel tijdig op de hoogte zijn van hete kwesties want die zouden in de media tot een hype kunnen leiden en zij of hij zou erop aangesproken kunnen worden."

Is Demmink besproken in het overleg over de Rolodex-zaak? Of in ander overleg met het OM?

“Nee.”

Ook in de zaak-Demmink schuurde het belang van het ministerie, in dit geval persoonlijk, met dat van mogelijke strafvordering. Hij heeft als secretaris-generaal frequent overleg gehad met het OM. Kan dat?

"Als het over zijn zaak zou gaan dan verliet hij de kamer en overleggen de minister en de voorzitter. Dat weet ik zeker. Er was in mijn tijd wel overleg over het onderzoek naar een aantal “hoge heren” die werden genoemd in verband met seksueel niet toelaatbaar gedrag, het Rolodex-onderzoek. Ook weet ik zeker dat er geen onderonsje over die zaak is geweest tussen Demmink en de voorzitter of een andere officier. De scheiding is helder."

Wat vindt u van die zaak?

"Er is drie keer door de Rijksrecherche onderzoek gedaan. In mijn tijd heb ik ook de BVD nog gevraagd om de hele Bestuursraad [top van het ministerie] aan een onderzoek te onderwerpen. Dat moet elke vijf jaar periodiek gebeuren. Ook daar kwam niets uit."

In de ‘Demminkdoofpot’ van de familie Poot wordt u genoemd in verband met een staatsgeheim MIVD-onderzoek naar Demmink. Herinnert u zich dit?

[leest passage]: "Nee, dit is onjuist. Ik ken dat stuk wel, ik heb het eerder op internet gelezen. Maar van die verhalen klopt niets voor de passages die ik kan controleren. Al die complotten zijn verzonnen. Ik heb nooit iets meegemaakt met hem.

Over Demmink is geen bewijs gevonden. Maar ik heb de minister destijds wel gewezen op politieke risico's. Dat zou volgens mij voortdurend opspelen en zowel Demmink, de minister zelf als justitie als geheel kunnen schaden."

Wat zei Donner daarop?

"Dat er geen bewijzen waren. Vervolgens had ik het nog kunnen insteken bij Tweede Kamerleden, maar zoiets doe ik niet."

Wat had u dan kunnen insteken?

"Ik had het verhaal over de voorgenomen benoeming en de bezwaren die er waren kunnen laten vallen. Maar ik vond dat ik de minister moest adviseren en meer niet."

Waarom sloeg minister Donner uw advies in de wind?

"Omdat er geen bewijzen waren voor de verhalen en de heer Demmink een uitermate bekwame ambtenaar is met veel internationale ervaring. Hij was zeer geschikt en een heel goede kandidaat."

Kan iemand binnen de kringen waarin Demmink zich bewoog chantabel zijn geweest?

"Nee, dat speelde geen rol voor zover ik weet. Ik heb dat tijdens mijn 23-jarige loopbaan in Den Haag nooit meegemaakt."

Wanneer bent u verhoord door de Rijksrecherche?

"Voor het laatst in 2011…"

Wat heeft u kunnen vertellen?

"Dat gaat u niets aan…"

Hirsch Ballin heeft in de Tweede Kamer gezegd dat de heer Demmink na 1987 niet in Turkije is geweest wat hem zou ontlasten van Turkse getuigenissen. Dat is een risicovolle uitspraak want één bezoek is genoeg om de geloofwaardigheid van Hirsch Ballin te tarten. Of niet? En heeft u de video's gezien?

"Van die video's heb ik wat gezien. Ik hecht geloof aan die bewering van Hirsch Ballin. Hij gaat heus niet zijn politieke geloofwaardigheid op het spel zetten. Reken maar dat hij zich heel goed hiervan vergewist heeft."

Weet u van reizen van de heer Demmink naar Turkije in uw periode?

"Nee, is mij niet bekend."

Is er gezien het zeer regelmatige overleg tussen minister, OM en departement voldoende scheiding der machten?

"Dit is wettelijk geregeld. Wij kennen geen volstrekt onafhankelijk Openbaar Ministerie. De minister heeft zelf een wettelijke bevoegdheid voor Algemene Aanwijzingen. Daarnaast kan de minister het OM een bijzondere aanwijzing geven over een specifieke strafzaak. Het OM moet deze dan opvolgen. Het was en is een omstreden bevoegdheid. In mijn periode heeft dat nooit plaatsgevonden. Het is een uiterste middel dat wel nooit zal worden gehanteerd.  Een bijzondere aanwijzing moet volgens de wet worden opgenomen in het strafdossier.

Als Hirsch Ballin daar in het geval-Wilders gebruik van gemaakt zou hebben, dan was dat ook via het strafdossier openbaar geworden. Maar de aanwijzing is wel een stok achter de deur die ook bij Wilders gebruikt had kunnen worden door Hirsch-Ballin. Dat zou dus herrie in de tent gegeven hebben"

Nu bleef het bij een dringend verzoek, herinnert u zich dergelijke verzoeken uit uw tijd?

"Voor zover ik me kan herinneren niet. Het zal wel eens voorkomen. Als er zo'n verzoek is van de minister voor vervolging, dan gaat daar wel wat van uit. In zekere zin is dat beïnvloeding."

De affaire van minister Sorgdrager en procureur-generaal Steenhuis speelde zich tijdens uw bewind af. Daarin is gerapporteerd dat (zonder medeweten van minister Sorgdrager) u in een gesprek met OM-baas Docters van Leeuwen de suggestie deed dat Steenhuis zijn functie ter beschikking zou stellen. Ging u te ver?

“Ik vond van niet, maar daar kan verschillend over worden gedacht. Van mijn kant was het een poging tot damage control. De heer Docters van Leeuwen dacht daar anders over. De afloop is bekend. Overigens zijn er wel twee ambtenaren op het departement overgeplaatst.”

Harry Borghouts (1943)

1964-1974 militair

1974-1977 huisman

1977-1996 Binnenlandse Zaken (89-92 verantwoordelijk voor politie(reorganisatie) en 92-96 DG Openbare orde en Veiligheid

1996-2002 SG Justitie, onder de ministers Winnie Sorgdrager en Benk Korthals

2002-2009 Commissaris van de Koningin in de provincie Noord-Holland